Onze Vader die in de hersenen zijt?
Traditioneel staan natuurwetenschap en religie argwanend tegenover elkaar. Natuurwetenschappers kunnen weinig met God of andere bovennatuurlijke verschijnselen. Gelovigen kunnen weinig met een wereldbeeld waarin geen plaats is voor God of Allah.
Veel mensen denken dat de verhouding tussen wetenschap en religie niet anders kan zijn, maar dat klopt niet meer. Recentelijk hebben vooraanstaande hersenwetenschappers vastgesteld wat er precies gebeurt in onze hersenen wanneer we een religieuze ervaring hebben (denk bijvoorbeeld aan meditatie of aan de ervaring in contact te staan met God). Dit onderzoek zou kunnen betekenen dat religie nu vaker onderwerp van natuurwetenschappelijk onderzoek wordt.
De onderzoekers stellen dat religieuze ervaringen plaatsvinden in een specifieke plaats in de hersenen. Volgens sommigen is dit een plek die bij iedereen te vinden is. Anderen zijn van mening dat alleen religieuze mensen zo’n plek hebben. En hoewel daar dus grote onenigheid over bestaat tussen wetenschappers, wordt die door de pers genegeerd. Sterker, de populaire pers heeft die plek (waarvan het bestaan zeer omstreden is) al een naam gegeven: de “God-spot” of het “reli-kwabje”.
Het meest opvallende aan deze ontwikkeling is dat verschillende mensen er totaal verschillende conclusies uit trekken. Sommige hersenonderzoekers menen aangetoond te hebben dat God bij veel mensen een aangeboren illusie is. Anderen denken aangetoond te hebben dat God anders is dan we dachten. De titel van een van de belangrijkste boeken over dit thema is dan ook “Why God Won’t Go Away.” En zo is het ook niet verwonderlijk dat veel gelovigen in deze ontwikkeling juist een bevestiging van hun levensovertuiging zien.
Interessante vragen
Deze vragen kunnen helpen bij het beantwoorden van de vraag of religie en wetenschap te verenigen zijn. Let er op dat je bij het beantwoorden van de vragen onderbouwde argumenten gebruikt.
- Is het bestaan van God nu aangetoond of juist niet?
- Is popularisering van wetenschap (bijvoorbeeld het bespreken van de 'God-spot' in de media) wel een goede zaak als blijkt dat er een vertekend beeld door ontstaat?
- Als iedereen redeneert naar wat zij/hij toch al gelooft, kan wetenschappelijk (hersen)onderzoek ons dan ooit wel echt iets leren?
- Zijn religie en wetenschap verenigbaar?
- Kunnen hersenscans eigenlijk wel echt vertellen wat we ervaren en denken? Of zit daar een groot stuk interpretatie bij?
Literatuur
Deze boeken, hoofdstukken en artikelen kan je gebruiken voor het beantwoorden van je onderzoeksvragen. Daarnaast kan je zelf nog verder zoeken. In het archief van kranten, tijdschriften en nieuwsprogramma's op tv leveren trefwoorden als 'religie en wetenschap' en 'neurotheologie' interessante resultaten op.
- Andrew Newberg en Eugene d’Aquili, Waarom God niet verdwijnt, De neurologie van de religie,Het Spectrum, 2003.
- Over reductionisme: W.B. Drees (red.), De mens: meer dan materie? Religie en reductionisme, Kampen, 1997.
Links
Reacties op het boek ‘Waarom God niet verdwijnt’ zijn te vinden op de volgende websites:
- Achtergrondartikel over de vraag: "Wat gebeurt er in de hersenen als we een religieuze ervaring hebben?
- Neurologisch onderzoek naar hoop, geloof en liefde.
Heb je vragen of wil je meer informatie over dit onderwerp? Stuur dan een e-mail naar religiewts@ru.nl zodat wij je verder kunnen helpen.
Deze handreiking voor een profielwerkstuk is gemaakt door de Faculteit der Filosofie, Theolofie en Religiewetenschappen.