Maatschappelijke ontwikkelingen & schoonheidsidealen

Filmpjes

• Programma 'Vrouw op Mars'
  Kickboksen in de sportschool, na je werk je kinderen ophalen van de opvang, studeren en je stem uitbrengen. Allemaal ogenschijnlijk hele normale dingen in het leven van vrouwen in Nederland. Maar nog niet heel lang geleden werd er een strijd gevoerd om deze 'normale dingen' te mogen doen. Vrouw op Mars zet deze verworven vrouwenrechten in historisch perspectief. Journaliste en presentatrice Fidan Ekiz bezoekt vrouwen en mannen die betrokken waren bij de strubbelingen, strijdpunten, memorabele en bij tijd en wijle hilarische ontwikkelingen in de vrouwenemancipatie van de twintigste eeuw in Nederland.
• Sophie in de kreukels, Sophie Hilbrand onderzoekt het taboe rondom cosmetische ingrepen en kijkt het onderwerp recht in het - gerimpelde - gezicht aan.
• Beperkt houdbaar, documentaire van Sunny Bergman (2007)
  In ‘Beperkt Houdbaar’ laat Sunny Bergman zich, net als in haar vorige films, inspireren door haar persoonlijke leven. Op 34-jarige leeftijd is Sunny bang om binnenkort niet meer aantrekkelijk te zijn, terwijl ze tegelijkertijd boos is dat vrouwen voortdurend op hun uiterlijk beoordeeld worden.

Boeken

• Psychologie van het uiterlijk, Liesbeth Woertman, januari 2013
  Zijn mooie mensen gelukkig? Is het belangrijk dat wij mooi zijn of dat anderen ons mooi vinden? Wat is een mooi uiterlijk eigenlijk? De strijd tegen veroudering verliezen we allemaal. De strijd om geluk hoeven we niet te verliezen. Woertmans nieuwste boek is een hoopvol boek. Geluk is niet te koop in potjes, maar ontstaat door het aangaan van betekenisgevende verbintenissen met liefdevolle anderen.
• Woertman onderzocht wat deze beelden doen met de manier waarop we ons eigen lichaam ervaren. Door resultaten uit de psychologie te combineren met voorbeelden uit het dagelijks leven, reikt Woertman ons een boek aan vol pakkende en uitdagende inzichten. Persoonlijk wordt het op het moment dat Woertman beschrijft hoe de confrontatie met huidkanker haar dwong om op een nieuwe manier naar haar eigen lichaam te kijken.

  Je bent al mooi: de schoonheid van imperfectie, Liesbeth Woertman, april 2019
  Hoewel we de afgelopen vijftig jaar feitelijk mooier zijn geworden — we hebben bijvoorbeeld een mooiere huid en een mooier gebit — blijkt uit onderzoek dat we steeds meer ontevreden zijn over ons uiterlijk. In een cultuur waar gemanipuleerde beelden de norm vormen, staat ons zelfbeeld onder grote druk. We scrollen langs perfecte lichamen en levens over onze schermen, maar ons eigen bestaan lijkt helemaal niet zo volmaakt.

• Knap voor een dik meisje: het gewicht van gewicht, Tatjana Almuli, april 2019
  Tatjana is al haar hele leven dik. En krijgt dus al zo lang ze zich kan herinneren ongevraagd commentaar op haar lijf. Naaste familie, wildvreemden, specialisten: iedereen vindt het nodig haar te vertellen dat dik zijn iets slechts is en dat ze daar zo snel mogelijk iets aan moet doen. Alsof het haar niet al duidelijk was hoeveel haar extra kilo's haar hebben gekost. In haar puberteit waren er geen prille liefdes of eerste seksuele ervaringen, geen onbezorgd ontdekken van de wereld. In plaats daarvan waren er pestende klasgenoten, stiekeme vreetbuien en een constante schaamte.
  Wanneer ze eenderde van haar lichaamsgewicht verliest ervaart ze voor het eerst de privileges die bij slank zijn horen. Toch neemt het ongevraagde commentaar alleen maar toe – al helemaal als ze weer begint aan te komen. In dit boek neemt ze zélf de regie in het gesprek over haar lichaam, en doet ze openhartig verslag van het leven als dikke vrouw in een land waar dun zijn de norm is.

• Borsten: de levensloop van een intiem lichaamsdeel, Corien van Zweden, april 2019
• Botox hier, filler daar: cosmetische ingrepen worden steeds normaler onder jongeren, De Volkskrant, Dorien van Linge, 6 mei 2019
• Mythen van gender: essays voor Willy Jansen, Stefan Dudink en Liedeke Plate, november 2015, over feminisme, wetenschap, lichamen, jeugd, liefde en geweld, religie en ritueel en natie en oorlog.

Artikelen in tijdschriften

• Etnische chirurgie als lichamelijke assimilatiepraktijk : ons onbehagen over de neus van Michael Jackson / Kathy Davis. In: Tijdschrift voor Genderstudies. - 4(2001) nr.1 (mrt), p.6-19

  Davis verkent de onbehaaglijke gevoelens die etnische plastische chirurgie oproept bij feministen. Volgens Davis impliceert plastische chirurgie meer dan het streven naar schoonheid: het is eerder een ingreep in de identiteit dan in het uiterlijk van een persoon. Dit geldt zowel voor de ingrepen bij vrouwen als voor de etnische plastische chirurgie. De laatste is echter verontrustender, omdat zij betekenis krijgt binnen de context van de onverkwikkelijke geschiedenis van blanken met zwarten.

• Pin-Up Grrrls: Feminism, Sexuality, Popular Culture, Maria Elena Buszek, mei 2006
  Uit de beeldgeschiedenis van het feminisme blijkt dat pin-ups niet alleen als seksistische plaatjes werden gebruikt, maar dat ze ook werden gebruikt als een roldoorbrekend icoon van vrouwelijke seksualiteit en om de kracht en zelfstandigheid van vrouwen te benadrukken. Ook tegenwoordig maken verschillende groepen vrouwen op eenzelfde manier gebruik van pin-ups. Blécourt vraagt zich af hoe het komt dat juist dit beeld van stereotiepe schoonheid binnen het feminisme een rol is gaan spelen.

• 'Echte' vrouwen willen geen makeover! : een analyse van het kritische anti-makeovermanifest Beperkt houdbaar (pdf, 1,9 MB) / Marijke de Valck en Maryn Wilkinson
  In: Tijdschrift voor Genderstudies. - 13(2010) nr.1 , p.5-18

  In 2007 leverde Sunny Bergman met haar documentaire 'Beperkt houdbaar' kritiek op de schoonheidsindustrie en de hedendaagse makeovercultuur. In dit artikel vragen de auteurs zich af in hoeverre het mogelijk is om via audiovisuele media verschijnselen te bekritiseren die door diezelfde media in stand worden gehouden. Bergman maakt in haar documentaire gebruik van dezelfde narratieve structuren en beeldtaal die ze wil bestrijden. In een analyse van de documentaire laten de auteurs zowel de kracht als de beperkingen van Bergmans retorische strategieën zien.

• Inspelen op de angst voor lillend vlees : het oudere vrouwenlichaam in de fotografie van Erwin Olaf / Aagje Swinnen. In: Tijdschrift voor Genderstudies. - 13(2010) nr.1 , p.31-45
  In populaire media wordt het vrouwelijk schoonheidsideaal belichaamd door jonge vrouwen met een strakke huid terwijl de lichamen van oudere vrouwen onzichtbaar zijn. Swinnen onderzoekt in dit artikel hoe lichamen van oudere vrouwen verbeeld worden door Erwin Olaf, een fotograaf die zowel commercieel als onafhankelijk werk maakt. Via advertentiefoto's uit de reeks 'Antique dirty denim' voor spijkerbroeken van Diesel en foto's van oudere vrouwen als pin-us uit de serie 'Mature' toont Swinnen hoe Olaf heersende culturele beelden van gender en leeftijd herhaalt en ondermijnt.

• Redactioneel : schadelijke culturele praktijken vanuit genderinclusief mensenrechtenperspectief / Els Leye en Chia Longman. In: Tijdschrift voor Genderstudies. - 14(2011) nr.1 , p.2-6
  Dit themanummer wil een bijdrage leveren aan het debat over het begrip 'schadelijke culturele praktijken'. Tot voor kort werd het begrip vooral in verband gebracht met traditionele discriminerende gebruiken jegens vrouwen in voornamelijk Afrika en Azië. Er gaan echter ook stemmen op om bepaalde westerse gebruiken die het vrouwelijk schoonheidsideaal benadrukken, ook als schadelijke culturele praktijken te zien. De auteurs pleiten voor een discussie vanuit feministisch-universalistisch perspectief en voor een definitie van deze praktijken als vormen van gendergerelateerd geweld en genderdiscriminatie en niet als een probleem van 'anderen' en hun cultuur. Dit themanummer beperkt zich tot schadelijke praktijken binnen de migratiecontext; een volgend nummer zal ingaan op andere praktijken.

Deze handreiking is gemaakt door Radboud Gender & Diversity Studies. Heb je vragen of wil je meer informatie over dit onderwerp? Ga dan naar deze pagina.