Bent u al geïntegreerd?

Integratie: hét buzz-woord in onze multiculturele samenleving. Om de integratie van allochtonen in onze samenleving te bevorderen, zijn er zelfs wetten gemaakt. Bijvoorbeeld de WIN, de Wet Inburgering Nieuwkomers, die elke meerderjarige buitenlander van buiten de EU die zich voor het eerst in Nederland wil vestigen, verplicht om cursussen te volgen. Of de, inmiddels afgeschafte, wet SAMEN, Stimulering Arbeidsdeelname Minderheden, die gericht was op het verbeteren van de arbeidsmarktposititie van etnische minderheden. En dat laatste is natuurlijk een heel belangrijke voorwaarde voor integratie: betaald werk hebben in je nieuwe land.

Dergelijke ontwikkelingen zijn van groot belang voor een studie als Bedrijfscommunicatie. Wat betekent die integratie nu voor het communicatieproces in bedrijven en organisaties? Moet elke nieuwkomer nu op precies dezelfde manier gaan communiceren als zijn Nederlandse collega's of treden er toch -ongemerkt- veranderingen op in de manier van communiceren bij iedereen, allochtoon én autochtoon? En de externe communicatie van bedrijven en organisaties, moet die rekening gaan houden met de multiculturele samenstelling van allerlei doelgroepen of moet dat met het oog op integratie juist niet gebeuren?

Interessante vragen

• Welke communicatieve gewoontes (bijv. begroeten, vergaderen, ‘social talk’) van Nederlanders zijn (of waren) voor een nieuwkomer opvallend moeilijk te begrijpen en/of te leren? Hoe komt/kwam dat?
• Wat zijn typisch Nederlandse communicatiepatronen die voor een nieuwkomer belangrijk zijn om te weten en/of te leren beheersen, bijvoorbeeld in de klas, bij een sportclub, bij het uitgaan, op een feestje of tijdens een vergadering?
• Welke communicatieve gewoonten zijn voor een bepaalde groep niet-Nederlanders (bijvoorbeeld Turken, Marokkanen, Chinezen, Somaliërs) belangrijk voor de eigen identiteit?
• Welke communicatie-adviezen krijgen nieuwkomers eigenlijk in de vele op hen toegespitste leer- en adviesboeken (een voorbeeld is Sociale vaardigheden voor Turkse en Marokkaanse vrouwen en meisjes) en welke argumenten worden er eventueel voor een bepaald advies gegeven?
• Wat vinden nieuwkomers eigenlijk zelf van de manieren waarop druk op hen wordt uitgeoefend om te integreren? Wat vinden ze bijvoorbeeld van de WIN, wat vinden ze van de manier waarop over allochtonen wordt gesproken in de media?
• Steeds meer bedrijven en organisaties (Albert Heijn, ING, Hema, de politie) zorgen ervoor dat hun personeelsadvertenties en reclame-uitingen er in tekst en vooral in beeld multicultureel uitzien; wat vinden niet-Nederlanders daar zelf van?
• Worden allochtonen nog steeds op stereotype wijze neergezet, in reclame bijvoorbeeld of in videoclips (de zwarte is lichamelijk, sensueel, de blanke is rationeel; de Chinees is ondoorgrondelijk; de Javaan is mysterieus)?
• Op veel scholen wordt het multicultureel jongerenmagazine “Generation Now!” verspreid. Bevordert zo'n blad inderdaad een doelstelling als meer onderling begrip kweken, en reageren Nederlandse jongeren anders of hetzelfde op zo'n blad in vergelijking met hun niet-Nederlandse klasgenoten?
• Sommige organisaties zijn principieel tégen het vertalen van allerlei materiaal in de taal van een buitenlandse doelgroep, omdat dat "de integratie niet bevordert". Hoe staan allochtonen daar zelf tegenover en is daar verschil van mening over tussen bijvoorbeeld allochtone scholieren en hun ouders?
• Heel veel gezondheidsvoorlichting, bij de huisarts, de tandarts, het zuigelingenbureau, gebeurt schriftelijk (folders). Niet-Nederlandse doelgroepen daarentegen stellen juist mondelinge en persoonlijke voorlichting op prijs. Wat vinden allochtone doelgroepen van al die folders?

Bronnen & Literatuur

• Banning, H. (1992). In gesprek met migranten. Leer- en werkboek interculturele communicatie. Baarn: Uitg. H. Nelissen.
• Boonstra, R. & M. Warman (1996). A practical guide to living in Holland. Den Haag: Nuffic.
• Hoffman, E. (2002). Interculturele gespreksvoering. Theorie en praktijk van het TOPOI-model. Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum.
• Horst, Han van der (1993). De lage hemel. Nederland en de Nederlanders verklaard. Schiedam: Scriptum.
• Janssen, J. (1992). In een vreemd pakhuis. Buitenlanders over binnenlanders. Naarden: Strengholt.
• Kaldenbach, H. (1994). Doe maar gewoon. 99 tips voor het omgaan met Nederlanders. Amsterdam: Prometheus (ook in het Engels, Duits en Arabisch).
• Kaldenbach, H. (1995). Ik heb niks tegen Nederlanders. 101 feiten en inzichten uit de multiculturele samenleving. Amsterdam: Prometheus.
• Kaldenbach, H. (1996). Cultuurverschillen op de werkplek. 111 ervaringen met intercultureel management. Amsterdam: Prometheus.
• Pinto, David (1991). Interculturele communicatie. Dubbel perspectief door de drie-stappenmethode voor het doeltreffend overbruggen van cultuurverschillen. Houten/Zaventem: Bohn Stafleu Van Loghum.
• Shadid, W.A. (1998). Grondslagen van interculturele communicatie. Studieveld en werkterrein. Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum.
• Smelik, Anneke, e.a. (1999). Effectief beeldvormen. Theorie, analyse en praktijk van beeldvormingsprocessen. Assen: Van Gorcum.
• Toorn-Schutte, J. van der (2001). Cultuur en tweedetaalverwerving. Een taalkundig-antropologische vergelijking tussen Oost en West. Amsterdam: Boom.
• Voorde, Michiel van de (1996). Effectieve (interculturele) communicatie op de werkvloer. Brussel: VCIM (met praktische tips).
• Vossestein, J., Dealing with the Dutch. Amsterdam: Kon. Instituut voor de Tropen. (Boekje over de eigenaardigheden van Nederlanders in zaken. Inmiddels ook in het Nederlands.)
• Wienese, I. & F. Arslan (1995). Sociale vaardigheden voor Turkse en Marokkaanse vrouwen en meisjes. Een werkboek. Utrecht: Jan van Arkel.
• Zandvliet, C. Th. e.a. (2000). Evaluatie wet SAMEN. Eindrapport. Den Haag: Min. van SZW/Elsevier bedrijfsinformatie.
• Informatie en discussie over de Wet Inburgering Nieuwkomers (WIN)
• Meer Informatie en discussie over de Wet Inburgering Nieuwkomers (WIN)
• FORUM: Instituut voor multiculturele ontwikkeling
• Kennislink: dossier integratie
• CBS heeft achterhaald idee van integratie
• Immigratie & integratie

Extra tip: kijk eens naar de websites van verschillende politieke partijen en hulporganisaties

Deze handreiking voor een profielwerkstuk is gemaakt door de Faculteit der Letteren.