Vrouwelijke Nederlandstalige auteurs

Waar de Nederlandstalige literatuur vandaag de dag doorspekt is met werken van vrouwelijke auteurs als Anna Enquist, Hanna Bervoets, Connie Palmen en Renate Dorrestein, was dit niet altijd het geval. In de middeleeuwen ontbrak er een podium voor vrouwen om zich te mengen in de literaire wereld. Later, in de 15^e tot ongeveer halverwege de 17^e eeuw, werd toegang tot het dichtgenootschap de Rederijkerskamer ontzegd voor vrouwen. Wil dit zeggen dat er al die eeuwen geen grootse vrouwelijke auteurs bestonden in de Nederlanden? Absoluut niet! Zo kijkt de huidige literatuurwetenschap nog steeds naar de werken van middeleeuwse mysticus Hadewijch en was groots auteur Anna Bijns in de 16^e eeuw in alles, behalve in titel, een echte Rederijker. Zo wordt ook de bekende briefroman Sara Burgerhart van Betje Wolf en Aagje Deken vandaag de dag nog steeds behandeld op middelbare scholen en blijft het een toonaangevend werk binnen het genre. In diezelfde periode schreef Lucretia van Merken het beroemde toneelstuk Jacob Simonszoon de Rijk. De letterkundige bijdrage van vrouwen is groots en belangrijk, maar de zichtbaarheid is tot voor kort zeer beperkt gebleven. In de Nederlandse literaire Canon – bestaande uit de ‘grootste en belangrijkste’ literaire werken uit de Nederlandstalige geschiedenis – zijn vrouwelijke auteurs echter sterk ondervertegenwoordigd. Waarom zijn vrouwelijke auteurs zo ondervertegenwoordigd binnen de Nederlandse canon en wat zegt dit over de diversiteit in de Nederlandse literaire wereld?

De status en zichtbaarheid van vrouwelijke auteurs in de Nederlandstalige literatuur is een onderwerp dat zowel terugblikkend op het verleden, beschreven vanuit het heden en redenerend naar de toekomst behandeld kan worden. De beperkte zichtbaarheid en het geringe aantal van vrouwelijke auteurs heeft invloed gehad op hoe de Nederlandstalige literaire wereld vorm heeft gekregen. Dat er nu steeds meer een podium ontstaat voor vrouwelijke auteurs om hun kunsten te tonen, heeft dan ook gevolg voor de huidige vorming en de toekomst van de Nederlandstalige literatuur. Onderzoek naar dit onderwerp biedt niet alleen een letterkundige of literaire invalshoek; de positie van vrouwelijke auteurs zegt ook veel over de emancipatie in Nederland en de groei in Nederland naar een inclusieve en diverse maatschappij.

Interessante vragen:

• Krijgen vrouwelijke auteurs evenveel literaire nominaties en onderscheidingen als mannelijke auteurs? Is er een trend te zien in het aandeel vrouwen dat genomineerd wordt voor grote literaire prijzen als de NS-publieksprijs? En als er een oneerlijke verdeling bestaat, hoe kan dit recht worden getrokken?
• Wat is de bijdrage van Nederlandse literatuur van de hand van vrouwelijke auteurs in de doorbraak en totstandkoming van (stromingen binnen) het feminisme? Schrijven vrouwelijke auteurs in Nederland al jaren over emancipatie, of lopen we achter op de rest van de wereld?
• Wat is de rol van feministische Nederlandstalige literatuur binnen de strijd om emancipatie, de groeiende diversiteitscultuur en ‘woke’-gedachtegoed?
• Hoe divers is de leeslijst op middelbare scholen? Krijgen leerlingen anno nu wel een diverse collectie aan literatuur voorgeschoteld, of blijft het nog steeds bij grote mannelijke auteurs als Multatuli, Harry Mulisch en A.F.Th. van der Heijden? En hoe kan de leeslijst meer divers én inclusiever worden gemaakt?
• Is de zichtbaarheid van vrouwelijke auteurs binnen de Nederlandstalige literatuur afhankelijk van het genre waarin wordt geschreven? Schrijven vrouwelijke auteurs bijvoorbeeld meer over de eigen wereld en mannelijke auteurs over de wereld om hun heen?
• Als vrouwelijke auteurs steeds zichtbaarder worden in de Nederlandstalige literaire wereld, hoe zit het dan met de opkomst van transgender- en non-binaire auteurs? Is er sprake van emancipatie binnen de literaire wereld en is dit een voorloper van meer diversiteit onder auteurs en binnen de onderwerpen waar zij over schrijven?

Bronnen & Literatuur:

• Dera, J. J. M. (2021). De helaasheid der leeslijsten. Over diversiteit in het literatuuronderwijs.
• Heynders, O. (2011). Politieke romans van vrouwelijke auteurs. Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, 124(2), 159-172.
• Jensen, L. (2001). Bij uitsluiting voor de vrouwelijke sekse geschikt: vrouwentijdschriften en journalistes in Nederland in de achttiende en negentiende eeuw. Uitgeverij Verloren, 2001.
• Literatuurgeschiedenis.org
• Van Deinsen, L. & Van de Velde, F. (2022). Geslachtelijke geschiedschrijving? Een distant reading van de evaluatie van mannelijke en vrouwelijke auteurs in Nederlandse literatuurgeschiedenissen. Nederlandse Letterkunde, 27(2), 121-160.
• Van der Poel, D. (1997). Vrouwelijke auteurs in de Middelnederlandse letterkunde een verkenning. Nederlandse Letterkunde (2), 208-224.
• Vos, L. C. (2008). Uitzondering op de regel: de positie van vrouwelijke auteurs in het naoorlogse Nederlandse literaire veld.

Deze handreiking voor een profielwerkstuk is gemaakt door de Faculteit der Letteren.