Wat is inclusief communiceren?
Inclusief communiceren betekent dat je in je taalgebruik rekening houdt met de ander. Je wil daarin niet stereotyperen of beledigen en neemt de situatie, gevoelens en achtergrond van de ander in acht. Het gaat verder dan alleen gender; het gaat om kruispuntdenken, wat inhoudt dat je niet met maar één aspect van diversiteit rekening houdt, maar met zo veel mogelijk. Je communiceert niet alleen genderneutraal, maar houdt er bijvoorbeeld ook rekening mee dat een woord als 'laagopgeleid' stigmatiserend kan werken, dat vakjargon niet door iedereen begrepen wordt, en dat sommige woorden een beladen geschiedenis hebben.
Voorbeelden uit de praktijk
Helaas gaat dat inclusief communiceren lang nog niet overal goed. Myrte: ‘In overheidsbrieven wordt bijvoorbeeld nog vaak ingewikkelde taal gebruikt. Neem deze zin uit een brief van een gemeente: “De gemeente wil de sociale cohesie in de stad optimaliseren en de participatiegraad van de bewoners vergroten.” Een groot deel van de Nederlandse bevolking zal niet begrijpen wat hiermee bedoeld wordt. Dat is dus niet erg inclusief, omdat ze mensen hiermee buitensluiten op taalniveau.’
Een voorbeeld van een organisatie die bewust inclusief communiceert is volgens Laura de NS: ‘Zij gebruiken nu “Beste reizigers” in plaats van “Dames en heren”. Dat was voor sommige mensen in het begin even wennen, maar de NS spreekt zo een breder deel van de samenleving aan, probeert niemand uit te sluiten en doet er niemand kwaad mee. Daar gaat het om,’ aldus Laura.
"Taal is niet neutraal, maar bepaalt hoe wij de realiteit zien"
Waarom is inclusief communiceren zo belangrijk?
Taal creëert de realiteit. In de woorden van Desmond Tutu: “Language is very powerful. Language does not just describe reality. Language creates the reality it describes”. Oftewel: taal beschrijft niet alleen de realiteit, het creëert de realiteit die het beschrijft. Iets waar Myrte en Laura zich volledig in kunnen vinden. ‘Mensen denken vaak dat taal neutraal is, maar dat is niet zo,’ licht Myrte toe. ‘Het bepaalt hoe wij de realiteit zien. Kijk maar eens naar framing in krantenkoppen. Een “golf aan migranten” insinueert dat ons een ramp overkomt, een grote golf is immers een natuurramp. Terwijl dit eigenlijk een gevolg is van wanbeleid.’ Laura voegt daaraan toe: ‘Door inclusiever te communiceren kunnen we bijdragen aan een inclusievere wereld waarin onze verschillen niet meer afgestraft, maar juist geaccepteerd en gewaardeerd worden.’
Meer dan hokjes afvinken
Volgens Myrte bestaat er een gevaar voor ‘tickboxing’. Een bedrijf of persoon denkt dan inclusief te zijn, door bijvoorbeeld bepaalde woorden niet meer te gebruiken. Hokje afgevinkt, en daar blijft het bij. ‘De wens om inclusief te zijn is er dan wel, maar de nodige kennis om het goed te doen ontbreekt. Waardoor het uiteindelijk niet werkt. En dat is jammer,’ aldus Myrte.
"Inclusiviteit is een continu proces, waar je als organisatie voortdurend op bedacht moet zijn"
Ook Laura geeft aan dat inclusiviteit een continu proces is: ‘Je moet er voortdurend op bedacht zijn als organisatie. De bereidheid om flexibel te zijn en de wil om te veranderen waar nodig zijn essentieel. Wat je ziet bijvoorbeeld is dat organisaties bij sollicitatieprocedures inclusief proberen te zijn in het opstellen van hun vacaturetekst, maar tegelijkertijd, meestal onbewust, op zoek gaan naar een kopie van de collega die opgevolgd moet worden of van de collega’s uit het team. Zo wordt je team niet diverser. Het is goed om je hiervan bewust te zijn als je echt een verschil wil maken. We zien wel dat steeds meer organisaties het goed willen aanpakken en daar helpen wij ze graag bij.’