Interview in VOX
Donderdag 22 februari 2024 |12.30 - 13.15 uur | Collegezalencomplex, Radboud Universiteit| Radboud Reflects en VOX | bekijk de aankondiging
Verslag
Door Tim Dedel | Foto door Ramon Tjan
Op een koude winterdag in februari verzamelden meer dan tweehonderd mensen zich tijdens de middagpauze in het collegezalencomplex van de Radboud Universiteit. Zij luisterden daar naar politiek filosoof Evert van der Zweerde, die sprak over de dood van de in gevangenschap gehouden Russische oppositieleider Aleksejxei Navalny. Het weekend ervoor hadden de Russische autoriteiten verklaard dat Navalny was overleden. Dit zorgdDe dood van de in gevangenschap gehouden Russische oppositieleider Aleksej Navalny zorgde e in (Westerse) media voor geschokte reacties. Navalny werd door velen gezien als een martelaar die zijn leven gaf voor een liberaal Rusland. Politiek filosoof Evert van der Zweerde van de Radboud Universiteit ging met gespreksleider Cees Leijenhorst in gesprek over Is met de dood van Navalany de hoop op een liberale toekomst voor Rusland ook gedoofd? En wat zijn onze perceptie van Rusland en de de (politiekbeeldvorminge rond de dood van) consequenties van Navalny’s dood, zowel binnen als buiten Rusland?.
Gespreksleider Cees Leijenhorst trapte af door te benadrukken dat het gesprek niet gevoerd zou worden op basis van emoties. Het doel was, daarentegen, om context te bieden bij de dood van Navalny op basis van wetenschappelijke geïnformeerdheid.
Complexe realiteiten
Van der Zweerde begon met de stelling dat er een complexe realiteit schuilgaat achter de dood van AlexeiAleksej Navalny, zoals vaker het geval is in Rusland. Leijenhorst vroeg of hij een brug kon slaan vanuit zijn boek Russian Political Philosophy naar het huidige thema. Van der Zweerde antwoordde dat Russische politieke filosofie eigenlijk niet bestaat; we moeten het eerder zien als een constructie. Hoewel de uitgever deze ‘eenvoudige’ titel had voorgesteld, was Vvan der Zweerde het daar eigenlijk niet mee eens. Rusland is namelijk een complex, uitgebreid en divers land dat niet is te vangen onder één enkele noemer. Deze anekdote reflecteert hoe we vVanuit het Westen kijken we vaak met een gesimplificeerde blik kijken nnaar Rusland.
Niets is wat het lijkt
Van der Zweerde benadrukte dat de Russische bevolking al eeuwenlang weet dat alles wat de regering zegt een dubieus waarheidsgehalte heeft. Russen hebben een lange geschiedenis van twijfel aan de officiële (staats-)media. Of het nu het Sovjetregime was dat stelselmatig de waarheid verdraaide of het huidige regime dat creatief gebruikt maakt van taal en een ander narratief presenteert: de Russen weten dat ze datgene wat als officiële informatie wordt uitgedragen met een korrel zout moeten nemen.
Volgens Van der Zweerde verkiezen de meeste Russen - juist ook door deze geschiedenis- een simpel verhaal boven een complex verhaal. Mensen geloven liever in een behapbaar verhaal dan in het meest waarheidsgetrouwe (maar complexe). De meeste Russen hebben bovendien geen toegang tot onafhankelijke mediakanalen en horen dus alleen narratieven die zorgvuldig geformuleerd zijn door de staat.
Volgens van der Zweerde moeten we de dood van Navalny in dit licht niet zien als een toevalligheid. Zijn dood kan beter gezien worden als een geplande actie die een bepaald doel bewerkstelligde. Welk doel dan precies, dat blijft een raadsel. Dat er politieke motieven aan zijn dood ten grondslag liggen, is echter zeer waarschijnlijk.
Navalny: held van het Westen?
Het gesprek richtte zich vervolgens op de beeldvorming van Navalny in Westerse media.AlexeiAleksej Navalny wordt veelal afgeschilderd als ware held. Van der Zweerde benadrukte de complexiteit van deze beeldvorming door te wijzen op de wijze manier waarop Navalny gestorven is: het feit dat Navalny na zijn vergiftiging in 2020 niet is gestorven, kan wijzen op een tactiek. Navalny’s verhaal maakt deel uit van een bredere oppositie die vanuit het Kremlin lijkt te worden gedoogd. De vergiftigingsactie zou een tactiek van het Kremlin kunnen zijn om die facadefaçade van gedogen hoog te houden.
