The Importance of Object-oriented Philosophy | Lezing en gesprek met filosofen Graham Harman en Arjen Kleinherenbrink

Grap of dreigement

Er zijn veel niet-letterlijke objecten. Denk maar aan de grap. Als je die moet uitleggen, is hij weg. Maar ook als je teveel of te weinig informatie geeft, is hij weg. En hetzelfde geldt voor een dreigement. Een goed dreigement vertelt niet letterlijk wat je met iemand wilt doen, dan is de dreiging veel minder. Een van de sterkste dreigementen blijft volgens Harman toch nog altijd die uit de Godfather: ‘I’m gonna make him an offer he can’t refuse’. 

Metaforen, kunst en de mens

Ook metaforen zijn volgens Harman objecten die je niet letterlijk kunt nemen en die de natuurwetenschappen niet kunnen pakken. En hetzelfde geldt voor een film, gedicht of kunstwerken. Een kunstwerk is altijd meer dan de atomen waaruit het is opgebouwd, of alleen de verf en het doek. En dit geldt natuurlijk ook voor de mens. Wij weten intuïtief dat wij meer zijn dan een verzameling cellen of de kleding die we dragen.

Theorie van alles

Als je volgens Harman de filosofie echt liefde voor de waarheid wilt laten zijn, en in die zin een theorie voor alles, dan moet je theorie ook gelden voor de kunst, de mens en andere niet in fysische termen uit te drukken objecten. De Filosofie moet alle objecten serieus nemen. Met de Object-oriented Ontology probeert Harman hier recht aan te doen. In OOO worden alle objecten, ook de niet-zichtbare, of niet-vatbare objecten meegenomen. En deze objecten kunnen zowel door het intellect als door de zintuigen gekend worden.

Essentialisme

Tot slot vertelde Harman dat er tegenwoordig argwanend naar essentialisme wordt gekeken. Essentialisme is het idee dat een object een essentie heeft, een soort vaststaande kern. Zo vinden veel mensen dat je niet meer over DE Egyptenaren kunt praten, omdat het om een verzameling individuen gaat. Harman breekt echter een lans om dit wel nog te kunnen doen, maar dan vanuit een positief idee. Volgens Harman bestaat DE Egyptenaar, namelijk wel als object, maar wordt het nu vaak gebruikt om op een negatieve manier te generaliseren. Het is altijd een probleem als iemand claimt als enige een unieke toegang te hebben tot de essentie van iets. 
 

Aankondiging

We denken verkeerd na over de wereld, stelt de Amerikaanse filosoof Graham Harman. De wereld is veel minder procesmatig, dynamisch en veranderlijk dan we vaak denken. Hij bestaat vooral uit weerbarstige objecten die slechts zelden werkelijk veranderen. Juist die koppigheid van objecten zorgt ervoor dat het zo ontzettend moeilijk is om verandering te realiseren, of je nu een ecosysteem wil redden of een organisatie wil veranderen. Kom en leer van filosofen Graham Harman en Arjen Kleinherenbrink waarom objecten zo belangrijk zijn en waarom hun nukkigheid het lot van de wereld bepaalt.

Objecten

Graham Harman laat met zijn filosofische stroming de Object Oriented Philosophy, zien dat individuele objecten, van theekopjes tot multinationals, de dienst uitmaken. Objecten zijn nukkig, en smelten niet makkelijk samen tot meer fluïde processen. Ze botsen op elkaar en stoten elkaar af, wat de wereld vol obstakels maakt. Objecten hebben allemaal een essentie die verschrikkelijk moeilijk te veranderen is. Iedereen herkent dit wel: bedrijven lijken bijvoorbeeld nooit echt te veranderen, ongeacht hoeveel consultants en workshops er ingezet worden. Of denk aan hoe ontzettend moeilijk het is om de koers van aftakelende ecosystemen nog te veranderen in tijden van klimaatproblematiek.

Nukkigheid

Echte veranderingen vinden volgens Graham Harman maar vijf of zes keer in de levensloop van een object plaats. Bij mensen gaat dat om grote gebeurtenissen zoals het vinden van je grote liefde, verhuizen naar een ander land of een traumatische gebeurtenis. De rest van de veranderingen die je overkomen zijn triviaal, want ze maken je eigenlijk niet tot wie je bent. Denk maar aan het verliezen van huidcellen en haren. Verandering is dus veel gevaarlijker én kwetsbaarder dan we denken, want  je verandert bijna nooit en als iets jou echt raakt zit je daar voor je leven aan vast.

Object Oriented Philosophy

Of je ergens fijn woont wordt volgens Graham Harman bepaald door de objecten, door het bankje, het beekje, de fietspaden en de breedte van de stoep. Niet door politieke ideologieën. Harman vertelt  waarom de Object Oriented Philosophy belangrijk is. Filosoof Arjen Kleinherenbrink gaat met hem in gesprek over de nukkigheid van objecten. Er zijn veel meer objecten dan we denken en deze zijn veel nukkiger dan we denken. En ondanks dit is verandering veel zeldzamer dan we denken.

De voertaal is Engels. 

Over de sprekers

Graham Harman is een invloedrijke Amerikaanse filosoof. Hij staat aan de basis van de nieuwe filosofische stroming de Object Oriented Philosophy. In april komt de Nederlandse vertaling van zijn boek Objectgeoriënteerde ontologie; een nieuwe theorie over alles (uitgeverij Boom) uit. 

Arjen Kleinherenbrink is filosoof aan de Radboud Universiteit Nijmegen en directeur van de Onderzoeksschool voor Wijsbegeerte. Hij schreef meerdere publieksboeken waaronder Alles is een machine, Avonturen bestaan niet (met Simon Gusman) en De constructie van de wereld. Hij schreef de inleiding bij de Nederlandse vertaling van Objectgeoriënteerde ontologie; een nieuwe theorie over alles.

Dit is een programma van Radboud Reflects en de Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen en Uitgeverij Boom.