Tikt de tijd voor TikTok? | Actualiteitencollege door gedragswetenschapper Loes Pouwels en politicoloog Chris Nijhuis

Redenen voor regulatie 

Volgens Nijhuis zijn voorstellen voor regulering van TikTok onderdeel van een bredere strategie van de Amerikaanse overheid. De VS willen méér invloedrijke bedrijven in handen krijgen. Daarnaast willen ze spionage tegengaan en privacy beschermen. “Het gaat deels om de techbedrijven, deels om privacy, maar ook om de machtspositie ten opzichte van China”, zei Nijhuis. TikTok heeft een Chinees moederbedrijf. De VS zijn bang dat China veel data over Amerikaanse burgers in handen kan krijgen via deze app. Deze angst verbindt Democratische en Republikeinse politici. Daarom heeft deze poging om TikTok tegen te gaan méér kans van slagen dan eerdere pogingen tot regulering van techbedijven, denkt Nijhuis. Nóg een reden om TikTok tegen te gaan: het is een platform waarop veel propaganda wordt verspreid. Die propaganda kan mogelijk de presidentsverkiezingen beïnvloeden. 

Schept dit wetsvoorstel tegen TikTok een precedent voor regulering van andere techbedrijven, vroeg gespreksleider Bas van Woerkum-Rooker. Chris Nijhuis ziet een bredere roep om regulering in de VS. “Ik verwacht dat er meer regulering gaat aankomen, maar in het hooggerechtshof zitten wel een aantal zeer conservatieve rechters die stevig vasthouden aan vrijheid van meningsuiting, ook voor bedrijven. Dus zelfs als de politici instemmen met deze wetgeving, is er nog de kans dat rechters de wet tegenhouden.” Kijkend naar de Europese Unie zien we ook een angst voor apps als TikTok. Niet alleen in de VS, maar ook in de EU groeit bewustzijn van de macht van China, legde Nijhuis uit. Technologie is één van de grootste sectoren waarin zowel de VS als EU met China concurreren. Is het niet uit angst voor spionage, dan kan een regulering van TikTok ook uit economische overwegingen doorgevoerd worden.

Angst voor verslaving

Bas van Woerkum-Rooker gaf vervolgens gedragswetenschapper Loes Pouwels het woord. Wat maakt TikTok een onderscheidende app? En is TikTok verslavender dan andere vormen van sociale media? Pouwels noemde drie eigenschappen die TikTok onderscheidend maken. Ten eerste is de app voornamelijk op korte video’s gericht. Ten tweede zorgt het algoritme achter TikTok ervoor dat de video’s die je ziet, meer dan bij vergelijkbare apps, afgestemd zijn op wat jij interessant vindt. Tenslotte is het een app waarop je eindeloos kan door scrollen. Bij apps als Facebook ben je afhankelijk van wat jouw vrienden en kennissen posten, terwijl TikTok oneindig nieuwe content aanvult. Dit maakt TikTok verslavender dan veel andere vormen van sociale media.

Positieve kanten van sociale media

Het verslavingsaspect van apps als TikTok is één van de redenen waarom ook de EU over regulering nadenkt. Loes Pouwels ziet dat er veel jongeren zijn die een problematische verhouding tot sociale media hebben. Ze raken bijvoorbeeld snel afgeleid of worden onzeker over zichzelf. Tegenover de 20 á 30 procent van de jongeren die negatieve effecten van sociale media ervaren, staat een ongeveer even grote groep jongeren die juist positieve effecten ervaart. “Denk bijvoorbeeld aan jongeren die het offline wat moeilijker hebben en dan op apps als TikTok een community en support vinden”. Donald Trump’s uitspraak dat Amerikaanse jongeren “crazy” worden wanneer TikTok wordt verboden, is misschien wat overdreven. Maar veel jongeren kunnen de positieve effecten van TikTok wel gaan missen.

Is een verbod effectief?

Een verbod op TikTok, is dat eigenlijk wel effectief? Loes Pouwels denkt van niet: “Als men alleen TikTok verbiedt, gaan jongeren gewoon naar andere social media platforms.” Pouwels stelde dat de regulering van apps als TikTok wel een belangrijke taak is voor overheden en de Europese Unie. We zouden bijvoorbeeld kunnen denken aan een limiet op door scrollen naar nieuwe video’s voor jongeren, om het verslavingsaspect tegen te gaan. Daarnaast wees Pouwels op het belang van bewustwording, bijvoorbeeld via lessen in mediawijsheid op scholen. Chris Nijhuis noemde een verbod op TikTok “een paardenmiddel”. Bovendien twijfelt ook hij aan de effectiviteit van een dergelijk verbod. Het is namelijk niet zo moeilijk een zelfde soort bedrijf als TikTok op te richten en op de oude voet verder te gaan. Net als Pouwels dacht Nijhuis dat strengere regelgeving effectiever is dan een algeheel verbod. Niet alleen voor TikTok, maar voor online privacy in het algemeen.

Effectief of niet, het wetsvoorstel dat uiteindelijk tot een TikTok-verbod in de VS kan leiden, is ingediend. Overigens is niet zeker of de Senaat dit wetsvoorstel überhaupt in behandeling gaat nemen. Verschillende mensen op belangrijke posten hebben hun eigen voorstellen gedaan in de kwestie-TikTok. Nijhuis ziet het als een “ego-dingetje”: wie heeft het beste wetsvoorstel? Er lijkt in de Amerikaanse politiek consensus te bestaan over waar het ongeveer heen moet met bedrijven als TikTok, maar of de wet die nu voor ligt doorgevoerd wordt, is nog niet te zeggen.

Aankondiging

Wordt TikTok verboden in de Verenigde Staten, en kan dat in Europa ook gebeuren? In de VS lijkt een verbod  een serieuze mogelijkheid. Waarom willen de VS TikTok eigenlijk verbieden en hoe waarschijnlijk is dat scenario? Wat zou een verbod voor zowel gebruikers in de VS als in Europa betekenen? Kom in je lunchpauze luisteren naar gedragswetenschapper Loes Pouwels en politicoloog Chris Nijhuis en leer meer over de huidige stand van zaken én over de gevolgen van een eventueel TikTok-verbod. 

Student filosofie en columnist bij VOX, Saar Boter, trapt af met een column. 

Data naar China

Een grote meerderheid van de leden van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden heeft gestemd vóór een wetsvoorstel dat mogelijk tot een TikTok-verbod in de VS kan leiden. De reden daarvoor is een angst dat China te veel data over Amerikaanse inwoners in handen krijgt. Maar wat houdt dit wetsvoorstel om TikTok aan banden te leggen precies in? Wordt het echt een totaalverbod? Welke redenen schuilen er achter het wetsvoorstel? En waarom TikTok en niet Instagram, X of Facebook? 

TikTok te verslavend? 

Waar de Amerikanen zich zorgen maken over dataverzameling vanuit China, heerst bij de Europese Commissie de vraag of TikTok jongeren online wel genoeg beschermd. Zo zou onder andere het ontwerp van de app mogelijk te verslavend zijn. Hoe verslavend is TikTok, en is TikTok verslavender dan andere sociale media? Wat zou een verbod op TikTok betekenen voor jongeren? Welke invloeden – negatief, maar ook positief – vallen daarmee weg? 

Programmamaker Bas van Woerkum-Rooker is de gespreksleider. 

Neem je boterhammen mee, stel je vragen en bekijk het nieuws vanuit een andere kant.

De voertaal is Nederlands. 

Over de sprekers

Loes Pouwels is gedragswetenschapper aan de Radboud Universiteit. Zij doet onderzoek naar het sociaal-emotioneel functioneren van jongeren in hun offline en online werelden. 

Chris Nijhuis is politicoloog aan de Radboud Universiteit. Hij is expert of het gebied van Amerikaanse politiek.