“Protesteren is niet altijd avontuurlijk” - Een interview met Simon Gusman

Sinds kort is het boek Avonturen bestaan niet van Simon Gusman en Arjen Kleinherenbrink te koop in de boekwinkels. Volgens hen is niet altijd wenselijk om alsmaar te streven naar meer actie en avontuur. Het leven is geen film. Ook tijdens de Nacht van de Filosofie kun je komen luisteren naar hun verhaal. We stelden Simon Gusman alvast een paar vragen.

Kun je in het kort vertellen waar jullie boek over gaat?

In ons boek doen we eigenlijk een driezijdige analyse van het fenomeen avontuur. We beginnen met een analyse van avonturenverhalen zoals bijvoorbeeld in films en mythen. Daarna onderzoeken we hoe dit soort avonturenverhalen invloed hebben op onze maatschappij en op de manier waarop wij zelf nadenken. In het derde deel formuleren we ten slotte een filosofische kritiek op het idee dat het leven een avontuur moet zijn. Daarin komt naar voren hoe onze hang naar avontuur ook een gevaar kan zijn.

Wat is er dan precies zo gevaarlijk aan avontuur?

Ten eerste het idee dat ons leven avontuurlijk zou moeten zijn. Dit idee vindt je overal in onze samenleving terug. Denk bijvoorbeeld aan hoe men er zelfs in een tandpastareclame in slaagt een avontuurlijk en meeslepend leven te suggereren. Maar ook op facebook verbeelden we ons constant een avontuurlijk leven. Is het niet voor onszelf, dan wel bij een ander. Niet alleen projecteren we het avontuurlijke op onze eigen levens, maar dit gebeurt ook nadrukkelijk in de politiek. Denk aan het idee van The American Dream, waarin het voor iedereen mogelijk zou zijn om super succesvol te zijn, en het meeslepende verhaal van mensen als Steve Jobs. Maar ook aan Poetin die zichzelf als een grote held te paard in een avontuurlijke setting laat fotograferen. Het avontuur wordt in onze samenleving geïdealiseerd. In ons boek willen we eigenlijk laten zien dat dit idee berust op een illusie. En wel een gevaarlijk illusie. Door te denken dat alles meeslepend en avontuurlijk moet zijn, gaan we dit ook van onszelf en van de politiek verwachten. Het gevolg is vaak dat we teleurgesteld worden. Het leven is namelijk helemaal niet zo avontuurlijk.

Hoe past dit onderwerp in het thema De verbeelding aan de macht?

Het avontuurlijke denken is juist ook te herkennen in onze ideeën over verzet. De studentenopstanden in 1968 zijn in de loop der jaren best wel veranderd in een avontuurlijk verhaal. Men ging met gebalde vuist de straat op om te strijden voor verandering en bezette massaal gebouwen. We stellen ons die protestjaren vaak nogal groots en meeslepend voor. Met behulp van onze analyse van avonturen kunnen we laten zien waarom dit idee ook nogal misleidend kan zijn. Avonturen eindigen altijd met een gelukkig einde, maar in het echte leven is dit lang niet altijd het geval. Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat de situatie helemaal niet verbetert na het protest. Of dat een nieuwe machthebber uiteindelijk toch niet zorgt voor verbetering. We moeten er voor blijven waken dat we ons niet verliezen in een avontuurlijke ideaal, want dan worden we zeer waarschijnlijk teleurgesteld. Avonturenverhalen zijn niet per definitie verkeerd, maar wel vaak gebaseerd op waanbeelden. Er is in werkelijkheid geen moment in de toekomst waar alles samen zal komen. Ook na de studentenopstanden in 1968 ging het leven gewoon door.

Hebben avonturenverhalen dan geen positieve kanten?

Natuurlijk wel! Begrijp ons niet verkeerd, wij zijn zelf ook erg fan van avonturenverhalen zoals Game of Thrones en Star Wars. En het avontuurlijke verhaal van de opstanden in 1968 kan naast misleidend natuurlijk ook hoopgevend zijn. Het laat zien hoe het óók kan. Het is echter belangrijk om je bewust te zijn van het feit dat de realiteit anders is in elkaar zit. Avonturenverhalen doen helemaal geen recht aan de werkelijkheid.

Door: Hanneke Nooijen, Masterstudent Filosofie aan de Radboud Universiteit en stagiair voor de Nacht van de Filosofie op zaterdag 7 april 2018.