Oswald Spenglers Ondergang van het Avondland | Lezingen door filosofen René ten Bos en Hub Zwart (Lezing)

Zoals planten, mensen en dieren ontstaan en vergaan, zo ontstaan culturen en gaan ze ook ten onder. Deze cultuurpessimistische boodschap van de beruchte klassieker De ondergang van het Avondland van de Duitse historicus Oswald Spengler uit 1918 deed in zijn tijd veel stof opwaaien. Het vormde een inspiratiebron voor bekende filosofen en politici. Veel van zijn analyses bleken te kloppen en zijn nu ook nog relevant. Vorm je eigen mening over dit beroemde werk.

Ondergang van culturen

Oswald Spengler is een harde denker die niet om de hete brij heendraait, volgens Denker des Vaderlands René ten Bos. Het idee dat culturen niet alleen tot bloei komen en tot beschaving leiden, maar vervolgens ook weer ten ondergaan is niet aanlokkelijk, zeker niet voor een op vooruitgangsgeloof gestoelde cultuur. Toch is dat volgens Spengler onvermijdelijk. Is Spengler een fatalist die de hoop heeft opgegeven? Moeten we ons stoïcijns neerleggen bij de ondergang van onze cultuur? Dat is niet de lering die Ten Bos uit Spengler trekt. Maar het inzicht dat culturen ten onder kunnen gaan, ook de onze, geeft volgens hem te denken.

Huidige cultuur

Iedere cultuur wordt gekenmerkt door een bepaalde ‘denkstijl’ die bepalend is voor de ‘wijze waarop wij de werkelijkheid inrichten, modifceren en interpreteren’ stelt filosoof Hub Zwart. Zo wordt Spenglers Avondland gekenmerkt door de ‘faustische’ denkstijl waarin de controle over het eigen lot centraal staat. Dat zien we ondermeer terug in onze expansiedrift, exploitatie, de opkomst van de natiestaat en ook onze op de ‘wil tot weten’ gestoelde moderne wetenschap. Volgens Hub Zwart staan we aan de drempel van een nieuwe tijd. Met Spengler geef hij een diagnose van onze huidige cultuur en schetst hij de contouren van een post-faustische cultuur.

Na afloop van de lezingen gaan filosofen René ten Bos en Hub Zwart met elkaar in gesprek. Programmamaker en filosoof Lisa Doeland is gespreksleider. Wat kunnen we leren van Oswald Spenglers tijdsdiagnose?  En leven wij nog steeds in het ondergaande Avondland, of is er inmiddels een nieuwe cultuur in opkomst?

Over De ondergang van het Avondland

Het Avondland is een benaming voor continent Europa. In De ondergang van het Avondland doet Oswald Spengler een grootse poging het lot van de westerse beschaving te voorspellen. Op basis van een analyse van de acht grote culturen - de antieke, Arabische, westerse, Chinese, Indiase, Egyptische, Babylonische en Mexicaanse - ontwikkelt hij in boek 1, dat oorspronkelijk verscheen in 1918, een methode die hem in staat stelt het heden te duiden als een tijd van cultureel verval.

De ondergang van het Avondland geldt in Nederland als een legendarische titel. Sinds kort is de eerste Nederlandse vertaling van vertaler Mark Wildschut verschenen. Het boek roept veel discussie op. Daarom heeft uitgeverij Boom een online platform opgericht LeesSpengler.nl.

Over de sprekers

Hub Zwart is hoogleraar Filosofie aan Radboud Universiteit. Hij onderzoekt de filosofische en maatschappelijke vragen die de natuurwetenschappen oproepen. Daarnaast is hij wetenschappelijk directeur van het Centre for Society & Genomics van de Radboud Universiteit. Hij publiceerde o.a. Denkstijlen (2005) en De Waarheid op de Wand (2010). Ook schreef hij een aantal dichtbundels.

René ten Bos is hoogleraar Filosofie aan de Radboud Universiteit en tevens Denker des Vaderlands. Hij roert zich regelmatig in het maatschappelijke debat. Tijdens zijn Denkerschap wil hij zich vooral richten op de manier waarop wij met de aarde omgaan.

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.