De spelende mens | Documentaire en gesprek met filosoof Elize de Mul en cultuurwetenschapper Léon Hanssen (Lezing)

Wat bezielt de spelende mens? De een gaat helemaal op in bordspellen, de ander speelt bloedfanatiek een partijtje voetbal of gamet tot diep in de nacht. Waarom hoort spelen niet alleen bij kinderen, maar ook bij volwassenen? Bekijk de korte documentaire De spelende mens en leer van filosoof Elize de Mul en cultuurwetenschapper Léon Hanssen wat het belang van spelen is voor onze cultuur en onze samenleving.

Homo Ludens

De Nederlandse cultuurhistoricus Johan Huizinga doopte de mens zo’n honderd jaar geleden tot Homo Ludens: de spelende mens. Huizinga benadrukte het belang van het spel voor onze samenleving en cultuur. Spel is volgens Huizinga datgene wat zich voordoet als mensen hun primaire behoeften hebben bevredigd en staat daardoor aan de basis van alle cultuur. Er zijn wel voorwaarden aan verbonden. Het spel moet een vrije handeling zijn, er mag geen direct nut of materieel belang aan zijn verbonden en het moet ordelijk verlopen.

Dagelijks spel

Hoewel we geneigd zijn spel te koppelen aan frivoliteit, is spel volgens Huizinga juist een heel serieuze aangelegenheid. Een te kinderachtige vorm van spel is zelfs verwerpelijk. Juist de ernst van het spel, zoals bijvoorbeeld in de politiek, is goed voor de ontwikkeling van de samenleving. Het spel ligt ten grondslag aan dagelijkse handelingen, van baan tot ouderschap, van sportclub tot rechtszaak - waar we ons over het algemeen heel serieus op storten. We zien spelelementen dan ook in zeer uiteenlopende cultuurvormen terug. In oorlog bijvoorbeeld, of in het recht. Maar ook in de kunst, de filosofie, of in sport. De spelende mens speelt zijn cultuur.

Vals spelen

Huizinga waarschuwde in zijn tijd al dat de spelende mens uitstierf. Er is volgens Huizinga sprake van spel-erosie. De beschaving 'verernstigt' zich. Kijk maar naar het bankwezen, de sport en de muziekindustrie waar het ludieke van het spel heeft plaatsgemaakt voor harde concurrentie, ongezonde competitie en vals spel. De valsspeler lijkt langzamerhand de hoofdrolspeler te zijn geworden.

Ludificatie

Huizinga zag de opkomst van de technologie als een van de grote bedreigingen voor het spel. Tegelijk zien we dat het internet de samenleving juist ‘Ludificeert’. Alles moet fun zijn. Kattenfilmpjes op Youtube, selfies op Instagram, komkommernieuws op Facebook – zijn dit kenmerken van een wederopbloeiende, spelende mens, of symptomen van een tijdperk van de kinderachtige mens? Hoe zou Huizinga anno 2014 aankijken tegen onze cultuur? Spelen wij genoeg?

Over de Spelende Mens

De Nederlandse documentairemaker Sanne Rovers maakt de film De spelende mens. Hierin laat ze spelende volwassenen zien. Een weekend als Viking door het leven of crossen door een modderpoel: de een gaat er helemaal in op, de ander vindt het een wonderlijk tijdverdrijf. De Spelende Mens neemt je mee langs waaghalzen, vrije geesten en noeste knutselaars; volwassenen die zich volledig overgeven aan het spel. Soms zo erg dat de toeschouwer zich afvraagt: wat bezielt de spelende mens? In april won De spelende mens, de publieksprijs bij het Internationale korte filmfestival Go Short.

Bekijk alvast de trailer.

Na de korte documentaire gaan cultuurwetenschapper Léon Hanssen en filosoof Elize de Mul met elkaar in gesprek over de vraag wat de betekenis van spel is. Wat kan Huizinga ons nu nog leren?

Over de sprekers

Léon Hanssen is cultuurwetenschapper aan Tilburg University en kenner van het werk van Huizinga.

Elize de Mul is filosoof. Ze werkt bij Leiden University en ARTez. Ze is medeauteur van Onszelf voorbij. Eerder kwam van haar het boek Dansen met een plasticzak uit.

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.