De ziel in Oost en West | Lezingen door filosofen Hein van Dongen, Laurens Landeweerd en Angela Roothaan (Lezing)

Wie gelooft er dat alles een ziel heeft? Dat is niets voor de moderne mens. Of toch wel? Zijn vrijheid en verantwoordelijkheid niet ook een soort geesten waarin we geloven? En is ons geloof in geld niet ook een vorm van animisme, dus het toekennen van een ziel aan alles? Kom luisteren naar de drie visies van filosofen Angela Roothaan, Hein van Dongen en Laurens Landeweerd en kom er achter dat niet alleen Oost maar ook West barst van de bezieling.

Alles bezield

Waarom kiezen we er niet voor om de hele werkelijkheid als bezield te zien, vraagt Laurens Landeweerd zich af in zijn inleiding. Als het onderscheid tussen dode materie en levende materie ter discussie staat, waarom verklaren we dan niet ook de dode materie als bezield, in plaats van de levende te ontzielen? Immers, uiteindelijk is alle bestaan wonderlijk.

Het Westen kan niet zonder geesten

Het Westen kan niet zonder onzichtbare actoren (geesten, zielen), al was het maar om rechtspraak en moraal mogelijk te maken, volgens Angela Roothaan. Het Oosten staat van oudsher voor religie, mystiek, animisme terwijl het Westen staat voor rationele filosofie, wetenschap en seculiere waarden. Angela Roothaan laat zien dat het onderzoeken van de ziel in alle culturen, ook die van het Westen, noodzakelijk is.

Ingesleten denkgewoonten

Animisme, het idee dat alles een ziel heeft, is ons meer vertrouwd is dan we zouden verwachten, zegt Hein van Dongen. Naarmate je animisme serieuzer neemt, verliezen ingesleten denkgewoonten zoals het onderscheid tussen subjectiviteit en objectiviteit, tussen binnenwereld en buitenwereld, tussen materie en betekenis en tussen ruimte en tijd hun relevantie en vanzelfsprekendheid.

Na afloop van de lezingen gaan filosofen Angela Roothaan, Hein van Dongen en Laurens Landeweerd met elkaar in gesprek. Programmamaker en filosoof Lisa Doeland is de gespreksleider.

Over de sprekers

Angela Roothaan is filosoof en werkt aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Ze publiceerde boeken over Spinoza, over natuurervaring, over spiritualiteit en over geesten in de moderne cultuur. De laatste jaren richt haar onderzoek zich vooral op Afrikaanse filosofie en sjamanistische ontologie.


Hein van Dongen is filosoof en musicus. Hij is tevens filosofisch consulent, met als centrale aandachtspunt de vraag hoe we de menselijke maat terugbrengen in soms rigide systemen, vooral op de gebieden van onderwijs, zorg en energie. Hij publiceerde verscheidene boeken, waaronder Wild Beasts of the Philosophical Desert en Bergson.

Laurens Landeweerd is filosoof bij het Institute for Science in Society van de Radboud Universiteit. In 2014 schreef hij het essay Het Verborgen Leven der Dingen, en momenteel werkt hij aan een boek over de Franse filosoof Henri Bergson.

Dit is een programma van Radboud Reflects in samenwerking met de Stichting Filosofie Oost West.

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.