Roald Dahl hertaald: voortschrijdend inzicht? | Lezing en gesprek door neerlandici Lotte Jensen en Roel Smeets (Lezing)

Caspar Slok uit Sjakie en de Chocoladefabriek is niet langer ‘dik’, maar ‘enorm’. Dit is een van de vele aanpassingen die de Britse uitgever Puffin deed in de kinderboeken van Roald Dahl. Door woorden en passages aan te passen, zo stelde de uitgever, kan iedereen weer genieten van Dahls avonturen. Zonder aanstoot te nemen aan stereotyperingen die niet meer van deze tijd zijn. Kan een geliefde roman achterhaald zijn? En hoe moeten we daar dan mee omgaan? Kom en luister naar neerlandicus Lotte Jensen over het hertalen van kinderboeken en neerlandicus Roel Smeets over stereotypen in de literatuur.

Pipi en Janneke

Sjakie, de Griezels en Matilda: allemaal waren ze onderwerp van een verhit debat in de opiniepagina’s en op Twitter. Roald Dahls geliefde kinderboeken kregen, na kritische lezing van sensitivity readers, een update.  Zo zijn de Griezels niet langer ‘lelijk en beestachtig’, maar alleen ‘beestachtig’. En de kale kindereters uit Heksen dragen misschien pruiken, zo vertelt het boek nu, maar heus niet elke vrouw die een pruik draagt is een heks. De uitgever wilde zo kwalijke stereotypen corrigeren.

Oudere kinderboeken zorgen al langer voor ongemak bij voorlezende ouders. Zo was er in Zweden discussie over Astrid Lindgrens beschrijving van Afrikanen in Pipi Langkous. En zijn Annie M.G. Schmidts Jip en Janneke eigenlijk niet een stereotype stoer jongetje en een stereotype bang meisje? Veel ouders lezen Jip en Janneke inmiddels andersom voor: Jip wordt Janneke, en Janneke wordt Jip.

Van wie is een verhaal?

In de toelichting voor de aanpassingen in Dahls boeken stelde de uitgever dat de boeken nou eenmaal tientallen jaren geleden geschreven waren. De impliciete boodschap: Dahls verhalen zijn verouderd. Moeten we de aanpassingen zien als voortschrijdend inzicht? En mogen wij, hedendaagse lezers, een boek aanpassen?

Neerlandicus Lotte Jensen zoekt de nuance in de discussie: ja, we kunnen historische boeken bewerken. Maar conserveer de oudere versies goed. Want juist die transformatie van boeken laat zien hoe onze morele opvattingen verschuiven.

Neerlandicus Roel Smeets betoogt dat literatuur niet alleen een spiegel is van die morele opvattingen, maar ze ook vorm geeft. Als een socioloog bracht hij de maatschappelijke posities en rollen van Nederlandse romanpersonages in kaart. Zijn ze arm of rijk? Zijn ze machtig of onmachtig? De karakters tonen onze stereotypen en vooroordelen over groepen, zo stelt hij. En daarmee weerspiegelen ze niet alleen een werkelijkheid, maar maken die ook.

Over de sprekers

Roel Smeets is neerlandicus aan de Radboud Universiteit. Hij schrijft computerprogramma’s waarmee hij de relaties tussen romanpersonages in de Nederlandse literatuur in kaart brengt.

Lotte Jensenis neerlandicus aan de Radboud Universiteit. Ze onderzoekt de Nederlandse nationale identiteit en schreef over historische kinderboeken.

Deelname

Deelname in de zaal kost € 7,50 | Medewerkers van de RU en het Radboudumc en Alumni Benefits Card-houders € 5,- | Studenten en scholieren en Radboud Reflects-abonnees gratis.

Kom je vaker naar de lezingen van Radboud Reflects? Dan is een Radboud Reflects-abonnement misschien interessant.

Wil je op de hoogte blijven van de activiteiten van Radboud Reflects? Schrijf je dan in voor de nieuwsbrief. Wil je verder denken over ethische vragen die spelen in jouw organisatie? Bekijk Radboud Reflects Professional – Ethische verdieping voor organisaties.