19|11|26 Being Unhappy | Lecture by philosopher Wilhelm Schmid
Being Unhappy | Lecture by philosopher Wilhelm Schmid | Tuesday, 26 November 2019| 19.30 – 21.00 hrs. | Collegezalencomplex, Radboud University
"Een zeer goede keuze van Radboud Reflects om deze filosoof over de levenskunst een podium te geven. Hij had een verhaal en boodschap die zijn werkgebied overstegen. Een boodschap van levensbelang voor jong en oud." (Uit een deelnemersevaluatie.)
Announcement - How can we be happy? According to the leading German philosopher Wilhelm Schmid, the problem lies in the fact that we think we should be happy all the time. However, this happiness-dictatorship causes us to ponder “Am I happy?” more often than is good for us. And this doesn’t necessarily increase our happiness. Schmid therefore argues that we should not strive for a happy, but for a meaningful life. See full announcement text below.
Aankondiging - Hoe kunnen we gelukkig worden? Volgens de toonaangevende Duitse filosoof Wilhelm Schmid denken we voortdurend gelukkig te moeten zijn. Maar deze geluksdictatuur leidt er vooral toe dat we ons steeds vaker afvragen of we eigenlijk wel gelukkig zijn. En van die vraag worden we niet per se gelukkiger. Schmid pleit ervoor om niet een gelukkig, maar een zinvol leven na te streven. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag - De zoektocht naar (on)geluk
We streven elke dag naar geluk: in de vorm van gezondheid en welzijn, leuke ervaringen, verlangens en succes. Alles dat positief is maakt ons gelukkig, terwijl we liever zo min mogelijk aandacht aan de negatieve kanten van het leven besteden. Maar kunnen we geluk überhaupt vinden door er continu zo hard naar op zoek te zijn? Volgens filosoof Wilhelm Schmid maken mensen zichzelf juist ongelukkig, wanneer ze denken dat ze altijd blij moeten zijn. In zijn lezing sprak hij over de keerzijden van het obsessieve streven naar geluk dat hij in de maatschappij ziet en over wat mensen kunnen doen om in plaats daarvan een vervuld leven te leiden. Na de lezing ging Schmid in gesprek met theoloog en programmamaker Liesbeth Jansen en beantwoordde hij vragen uit een volle zaal.
Contrast
“Hysterisch,” zo verwoordde Wilhelm Schmid de focus die mensen tegenwoordig op geluk leggen. Juist in een wereld waar alles draait om geluk, worden mensen ongelukkig. Zij voelen zich buitengesloten, wanneer zij de torenhoge standaard van geluk niet bereiken. Filosofie is voor Schmid een leidraad om geluk en ongeluk, en de plaats die deze begrippen in ons leven innemen, te begrijpen. De filosofen Socrates, Plato, Aristoteles en Seneca hebben allemaal geschreven over geluk. Hierbij namen zij wel de ongelukkige, onplezierige kant van het leven in acht. Voor Schmid is vooral de filosoof Epicurus, die veel heeft geschreven over lust, belangrijk. Met een quote uit zijn werk gaf Schmid aan dat geluk niet behaald kan worden door je alleen op de plezierige kant van het leven te richten: “We kiezen niet alle lust en we vermijden niet alle pijn.”
De andere kant van het leven is pijnlijk en negatief. Volgens Schmid moeten we erkennen dat deze kant ook bij het verhaal hoort. Het leven is een contrast tussen twee uitersten. Ongeacht hoeveel goede en positieve dingen je ook meemaakt in je leven, “het leven eist deze polariteit.” Dit contrast tussen positieve en negatieve ervaringen bepaalt ons leven. Volgens Schmid is de centrale vraag dan ook of het mogelijk is om deze polariteit te accepteren en daarmee dus ook te accepteren. Als we naar een vervuld leven streven in plaats van een gelukkig leven, komen we verder, zei Schmid. Een vervuld leven draait om een balans tussen de tegenpolen positiviteit en negativiteit, waarbij we nieuwe energie krijgen wanneer het leven goed is en we tegelijk voorbereid zijn op de negatieve ervaringen, die ons ongetwijfeld tegemoet komen.
Vooruitgang
Vooral het streven naar constant geluk en bevrediging is problematisch, stelde Schmid. Niet alleen is het praktisch onmogelijk om eeuwig ontspannen en bevredigd te blijven, maar daarnaast hebben we ontevredenheid juist ook hard nodig. Alle verandering, creativiteit en vooruitgang in de wereld zijn het gevolg van ontevredenheid en van het verlangen naar verandering.
Schmid wees op belangrijke figuren in onze geschiedenis zoals Einstein, Van Gogh, Piaf en Lindgren, die allen niet per se een gelukkig leven hebben gehad. Zij waren eigenlijk nooit bevredigd, maar bleven wel denken, schilderen, zingen en schrijven, juist door het ongeluk dat zij meemaakten. Bij geluk hoort ongelukkig zijn. Dat is de paradox van het geluk: zonder ongeluk is geluk niet tastbaar. “Zij die ongelukkige ervaringen hebben meegemaakt, kunnen het gelukkigst zijn,” stelde Schmid.
Melancholie
Wat moeten we doen, wanneer het streven naar geluk ons eigenlijk ongelukkig maakt? Melancholie is misschien wel de oplossing: “Een staat waarin geluk wel wenselijk lijkt, maar niet haalbaar.” Filosofen, kunstenaars en uitvinders zijn allemaal melancholische personen volgens Schmid. Uit onderzoek is gebleken dat deze mensen op een andere manier naar de wereld kijken: langer, dieper,en zij laten hun denken niet beïnvloed worden door de “roze wolken” van positiviteit, aldus Schmid. De staat van melancholie geeft de mogelijkheid om beter te reflecteren op het leven. Hiermee zou melancholie wellicht wel een nieuwe filosofie van het leven kunnen worden. Een filosofie die verdriet niet probeert uit het leven te filteren, maar de aanwezigheid van verdriet in het leven juist benadrukt. Dit zou, paradoxaal genoeg, volgens Schmid de basis kunnen zijn van een goed leven: “De donkere kanten van het leven zijn niet zinloos. Verdrietige mensen zien bepaalde dingen eerder dan blije personen. Soms is geluk een belemmering in je kijk op de wereld. We moeten mensen bemoedigen om ongelukkig te zijn.”
Algoritmen van geluk
Is het begrip van geluk, dat we tegenwoordig hebben verkeerd of alleen de manier waarop we dit proberen te bereiken, vroeg theoloog en programmamaker Liesbeth Jansen zich af in het nagesprek met Schmid. Voor een antwoord keerde Schmid opnieuw terug naar de filosofie: daar, stelde Schmid, ligt de oorsprong van ons hedendaagse geluksbegrip. De filosofen van de 18e eeuw, zoals Locke en Bentham, schreven dat mensen volledig gelukkig kunnen zijn. Zij hebben een bepaald ‘algoritme’ van geluk gecreëerd, dat wij nu nog steeds gebruiken: nog steeds denken mensen dat ze totaal geluk kunnen vinden. Dit algoritme is dan ook toe aan verandering. “We weten dat we algoritmen kunnen veranderen, dus wanneer het algoritme niet leefbaar is in het echte leven, laten we het dan aanpassen,” aldus Schmid.
Door: Inge de Vries
Podcast:
Video:
Subscribe to the English e-mail newsletter and be the first to know about new programming, video's and podcasts.
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
Aankondiging / Announcement
How can we be happy? According to the leading German philosopher Wilhelm Schmid, the problem lies in the fact that we think we should be happy all the time. However, this happiness-dictatorship causes us to ponder “Am I happy?” more often than is good for us. And this doesn’t necessarily increase our happiness. Schmid therefore argues that we should not strive for a happy, but for a meaningful life.
Excessive and presumptuous
Modern day people, says Wilhelm Schmid, tend to set requirements to happiness that are excessive and presumptuous. We think we have the right to always and in all circumstances experience joy and delight. But this is a dangerous conception of happiness and a sure way to get disappointed.
Dealing with unhappiness
Is there a way out? There is, claims Schmid. For example, by accepting the sad and unhappy moments of our lives instead of trying to justify them. Negative emotions especially can create the experienced contrast that makes us able to perceive happiness much clearer. The true art of life entails handling both the positive and negative experiences; this makes for a fulfillment of life.
Important for society
Wilhelm Schmid takes this reasoning even further, by arguing that unhappy people are actually important for our society: a lot of art and science generate from dissatisfaction. Moreover, people that are unhappy tend to have a better eye for danger and injustice than those who only look at the bright side of life. This makes them better equipped to handle setbacks and the misfortune of others.
After his lecture, Wilhelm Schmid will be interviewed by program manager Liesbeth Jansen.
This program is in English.
About the speaker
Wilhelm Schmid is a well-known German philosopher. He wrote multiple successful books, including Ongelukkig zijn (2013), De herontdekking van de liefde (2011); Geluk (2008), and Handboek voor de levenskunst (2005). He is professor of philosophy at the University of Erfurt.
Subscribe to the English e-mail newsletter and be the first to know about new programming, video's and podcasts.
Nederlands
Hoe kunnen we gelukkig worden? Volgens de toonaangevende Duitse filosoof Wilhelm Schmid denken we voortdurend gelukkig te moeten zijn. Maar deze geluksdictatuur leidt er vooral toe dat we ons steeds vaker afvragen of we eigenlijk wel gelukkig zijn. En van die vraag worden we niet per se gelukkiger. Schmid pleit ervoor om niet een gelukkig, maar een zinvol leven na te streven.
Mateloos en arrogant
Moderne mensen, stelt Wilhelm Schmid, neigen ertoe om eisen aan het geluk te stellen die mateloos en arrogant zijn. We vinden dat we het recht hebben om altijd en onder alle omstandigheden vreugde, goede zin en plezier te ervaren. Maar dit is een gevaarlijke opvatting van geluk en de zekerste manier om teleurgesteld te worden.
Omgaan met ongeluk
Kan het ook anders? Jazeker, stelt Schmid. Bijvoorbeeld door momenten van ongeluk niet mooi te willen praten, maar te accepteren zoals ze zijn. Want juist negatieve gevoelens zorgen voor de contrastervaring die maakt dat we het geluk veel beter kunnen waarnemen. Ware levenskunst bestaat uit het kunnen omgaan met positieve én negatieve ervaringen; dit zorgt voor een vervuld leven.
Belangrijk voor de samenleving
Wilhelm Schmid gaat zelfs nog een stap verder door te stellen dat ongelukkige mensen belangrijk zijn voor de maatschappij: veel kunst en wetenschap ontstaat uit ontevredenheid. Bovendien hebben mensen die ongelukkig zijn meer oog voor gevaar en onrecht dan degenen die alleen de zonnige zijde van het leven zien. Hierdoor kunnen deze mensen beter omgaan met tegenslagen en met het ongeluk van anderen.
Na zijn lezing gaat Wilhelm Schmid in gesprek met programmamaker Liesbeth Jansen.
De voertaal is Engels.
Over de spreker
Wilhelm Schmid is een bekende Duitse filosoof. Van zijn hand verschenen verschillende succesvolle publieksboeken, waaronder Ongelukkig zijn (2013), De herontdekking van de liefde (2011); Geluk (2008), en Handboek voor de levenskunst (2005). Hij is hoogleraar Filosofie aan de Universiteit van Erfurt.
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.