Verslag van di 12|01|16 Suffragette | Film & debat

Suffragette
Film & Debat over vrouwenemancipatie
Dinsdag 12 januari 2016 | 19.00 - 22.00 uur | LUX, Mariënburg 38-39, Nijmegen
Radboud Reflects i.s.m. LUX

Annelies Kleinherenbrink is psycholoog aan de Universiteit van Amsterdam en aan de Radboud Universiteit. Niels Spierings is socioloog aan de Radboud Universiteit.
Lisa Doeland is filosoof en programmamaker bij Radboud Reflects.

Londen, 1912. Een jonge vrouw komt in aanraking met de Suffragettes, vrouwen die strijden voor het kiesrecht in Groot-Britannië. In eerste instantie schrikt de vrouw, Maud Watts, terug voor het geweld waarmee de vrouwen hun strijd leveren. Langzaam maar zeker raakt ze toch betrokken bij de beweging en krijgt ze sympathie voor hun idealen. Nadat ze tijdens een demonstratie is gearresteerd en een week in de gevangenis heeft doorgebracht, wordt ze door haar man het huis uitgezet en mag ze ook haar zoontje niet meer zien. Maud, die niets meer te verliezen heeft, gaat steeds verder mee in de strijd van de beweging en stelt hiermee het belang van de goede zaak boven haar eigen belangen.

Tijdens het gesprek na afloop van de film wordt de vraag gesteld of het hoofdpersonage hier wel goed aan doet. De leider van de Suffragettes, Emmeline Pankhurst, wilde namelijk in eerste instantie dat het kiesrecht voor vrouwen op gelijke voet met dat van mannen kwam te staan. In die tijd betekende dat dat alleen vrouwen boven een bepaalde leeftijd en met bepaalde middelen het kiesrecht zouden krijgen. Maud Watts, en met haar vele andere niet vermogende vrouwen, voert daarom een strijd waar ze zelf niet direct beter van zal worden, terwijl ze wel alles opoffert. Dit wordt haar in de film ook duidelijk gemaakt door een politieman, die haar laat weten dat ze slechts een voetsoldaat is.

Gewelddadige acties

In het begin van de film zien we hoe de vrouwen proberen om via de regering, via getuigenissen en demonstraties het kiesrecht proberen te krijgen. Wanneer dit niet lukt worden de acties steeds radicaler. Van het ingooien van ruiten in winkelstraten, tot het opblazen van brievenbussen en het huis van een parlementslid. De vrouwen lijken moe gestreden en zien geen andere manier meer dan het gebruiken van geweld. Niels Spierings legt uit dat de strijd op het moment dat de film zich afspeelt, al een hele tijd aan de gang is. In 1792 schreef Mary Wollstonecraft al haar beroemde A Vindication of the Rights of Women, waarin ze pleit voor gelijke rechten voor vrouwen.

De film richt zich voornamelijk op de strijd om het kiesrecht, maar is het behalen van dit recht wel de belangrijkste drijfveer voor de vrouwen? Immers, veel van de vrouwen die bij de acties betrokken waren, zouden er zelf niet op vooruitgaan met het verkrijgen van het stemrecht, aangezien ze hier niet genoeg middelen voor hadden. Daarnaast blijkt dat wanneer vrouwen mogen stemmen, dit niet per se leidt tot een regering die voorstander is voor gelijke rechten. Zoals in Nederland in 1922 waar, na de eerste verkiezingen waarin vrouwen mochten stemmen, een veel conservatievere regering de macht in handen kreeg. Eenzelfde tendens is er in de Verenigde Staten te vinden, waar blanke vrouwen zich afzetten tegen de zwarte bevolking om hun kiesrecht te behalen. Immers, wanneer blanke vrouwen mochten stemmen, betekende dit meer blanke stemmen.

Mensbeeld

De reden waarom er zo veel weerstand bestond tegen het geven van kiesrecht aan vrouwen wordt door Annelies Kleinherenbrink uitgelegd aan de hand van de geschiedenis van de hersenwetenschap en de evolutieleer. Men meende namelijk dat vrouwen niet beheerst en rationeel genoeg waren om te mogen kiezen. De mannen die de macht in handen hadden, vonden dat zij namens de vrouwen konden beslissen, die ze immers in ieder domein van de samenleving als minderwaardig beschouwden.

In het voorbeeld van de Verenigde Staten is pijnlijk duidelijk hoe de evolutieleer gebruikt werd om het argument te versterken. Men was immers van mening dat na de blanke man, de blanke vrouw superieur was aan de zwarte man respectievelijk de zwarte vrouw, zegt Kleinherenbrink.

Het mensbeeld dat sterk aan de tijd en de cultuur gebonden is, speelt dus een grote rol in het verkrijgen van het kiesrecht. Bij de aftiteling van de film worden een aantal jaartallen getoond waarin vrouwen in verschillende landen over de hele wereld kiesrecht verkregen. Beginnend in 1893 in Nieuw-Zeeland tot in 2015 waarin er in een aantal Arabische landen beloften worden gedaan voor het kiesrecht voor vrouwen.

Wat geeft de doorslag?

Bij de jaartallen valt echter nog een andere factor op, laat Spierings weten. Het is vaak na een tijd van oorlog dat de vrouwen het kiesrecht krijgen. Doorslaggevend hierbij is dat na de oorlog een samenleving zoveel mogelijk mensen bij de heropbouw van het land wil betrekken. Vaak hebben vrouwen zich tijdens de oorlog bewezen als zelfstandige en verantwoordelijke leden van de samenleving. De mannen waren immers allemaal naar het front of op een andere manier bij de oorlogsvoering betrokken, waardoor de dagelijkse verantwoordelijkheden bij de vrouwen kwamen te liggen. Hiermee hebben de vrouwen bewezen dat ze ook de verantwoordelijkheid voor het bestuur van het land kunnen dragen.

Toch maakt dit ook de vraag naar de zin van de strijd van de vrouwen sterker. Er lijkt namelijk een externe factor nodig om daadwerkelijk een verandering van de wet te bewerkstelligen. In hoeverre hebben de acties van de Suffragettes, die tijdens de Eerste Wereldoorlog grotendeels stil lagen, daadwerkelijk bijgedragen aan het verkrijgen van het stemrecht onder Britse vrouwen?

Derde golf

In de film (en tijdens de eerste feministische golf) zijn de keuzes nog heel erg ingekaderd door de sociale en economische omstandigheden. Het hedendaagse debat rond feminisme is veel meer geïndividualiseerd. We kijken niet meer naar het gehele systeem, want daar denken we al gelijk(waardigheid) te hebben bereikt. We hebben hier te maken met typisch liberaal gedachtegoed, zegt Spierings. We kunnen zelf onze keuzes maken en daarom moeten we dit ook doen. Als we dit niet doen dat wordt dit niet geaccepteerd door de sociale omgeving. Sociale en culturele normen die bijdragen aan systematische onderdrukking zijn moeilijker aan te wijzen en te veranderen dan wettelijke onrechtvaardigheden. Volgens Spierings moeten we deze normen nog bestrijden om daadwerkelijk gelijkwaardigheid tussen alle individuen te bereiken.

Verslag: Sofie Kemps