Verslag van woe 13|01|16 Internet en politiek. Een goede combinatie? | Lezing

Internet en politiek. Een goede combinatie?
Lezingen door filosoof Marcel Becker en politicoloog Kristof Jacobs
Woensdag 13 januari 2016 | 19.30 - 21.00 uur | Zijzaal Refter Radboud Universiteit, Nijmegen

Marcel Becker is ethicus aan de Radboud Universiteit. Recentelijk schreef hij het boek Ethiek van de digitale media. Kristof Jacobs is politicoloog aan de Radboud Universiteit. Hij publiceerde samen met politiek socioloog Niels Spierings het boek Social media, parties and political inequalities.
Daphne Brandenburg is filosoof en gespreksleider.

Sociale media worden steeds meer gebruikt door politici. Tijdens zijn verkiezingscampagne maakte president Obama bijvoorbeeld zeer succesvol gebruik van Facebook. Maar verandert met de groeiende invloed van internet en sociale media op de politiek ook de politiek zelf? En wat zijn daar dan de positieve en negatieve kanten van?

Marcel Becker geeft in zijn lezing aan dat er drie elementen zijn waar internet en politiek niet alleen een goede combinatie zijn, maar ook waar ze schuren.

Relatie mens techniek

Mensen hebben bepaalde verlangens en techniek biedt hen de middelen om deze verlangens te verwerkelijken. Aan de andere kant zou je ook kunnen zeggen dat het de techniek is die de verlangens van de mensen bepaalt. Veel mensen worden er onrustig van als hun smartphone afgaat en ze niet meteen kijken wie hen probeert te bereiken. In dit geval lijkt de techniek de mens te beheersen in plaats van andersom. Toch kunnen we ook zelf de controle nemen door bijvoorbeeld de telefoon bewust uit te zetten en weg te leggen. Het is dus belangrijk om te kijken naar onze interactie met techniek. Hoe gaan we ermee om?

Publieke ruimte?

Op sociale media als Facebook is te zien dat de grenzen vervagen. Persoonlijke informatie wordt al snel publieke informatie wanneer iemand het op internet zet. Vaak lijken mensen zich hier niet helemaal van bewust en worden er vanuit een vertrouwde omgeving, bijvoorbeeld vanaf de eigen slaapkamer, ongenuanceerde berichten online geplaatst. Veel politieke debatten worden op internet dan ook sterk gepolariseerd, omdat de grens tussen privé en publiek vervaagt.

Daar komt nog eens bij dat Facebook in essentie een op winst gerichte onderneming is maar suggereert een publieke en open ruimte te zijn. De commerciële algoritmen achter Facebook bepalen wat we wel en wat we niet te zien krijgen. De winstgerichtheid is goed terug te zien in de manier waarop Facebook met advertenties, suggesties en persoonlijke gegevens van gebruikers omgaat. Techniek stuurt in deze gevallen het gedrag.

Filterbubbel

Doordat sociale media van dit soort algoritmen gebruikmaken komen we terecht in de zogeheten filterbubbel. Op basis van je zoekgeschiedenis en je eerdere activiteiten op het internet, krijg je suggesties voor andere sites, die misschien interessant zijn voor jou om te bezoeken. Wanneer jij en je buurman dezelfde zoekopdracht in de Google zoekmachine intypen, kunnen er hele andere zoekresultaten uitkomen, allemaal naar aanleiding van je eerdere gedrag op het internet.

Dit kan positief zijn: je vindt sneller wat je zoekt je hoeft geen informatie tot je te nemen die je niet interesseert. Maar tegelijkertijd mis je hierdoor een hoop informatie, zoals een andere opinie waarvan je zelf de waarde niet mag inschatten. Bij meer klassieke media, zoals kranten, kan dit wel.

Wanneer we allemaal met verschillende meningen in aanraking komen dan creëert dit eenzelfde referentiekader, waardoor we elkaar in het publieke debat beter kunnen begrijpen. Wanneer we allemaal in onze eigen filterbubbel blijven dan werkt dit polarisatie in de hand.

Verkiezingscampagnes

‘Verkiezingscampagnes worden steeds meer gevoerd via sociale media.’ Voor deze stelling was echter nog geen empirisch bewijs gevonden, vertelt politicoloog Kristof Jacobs. Vandaar dat hij het samen met socioloog Niels Spierings is gaan onderzoeken. Want als sociale media echt anders zijn dan de klassieke instrumenten dan zou dit terug te vinden moeten zijn in de cijfers.

Een aantal eigenschappen van sociale media, waardoor ze verschillen van de meer klassieke media, zijn bij uitstek geschikt in de politiek, mits men er goed gebruik van weet te maken.

Zo zijn sociale media ongefilterd en direct. In een interview in een krant kunnen woorden verdraaid worden, terwijl als een politicus of een politieke partij zelf een tweet verstuurt dan is dat een directe boodschap. Sociale media zijn dus ook bij uitstek persoonlijk. Burgers kunnen politici volgen via Twitter en Facebook, die daar naast politieke standpunten vaak ook foto’s en ervaringen uit hun privéleven op delen. Burgers kunnen hier vervolgens direct op reageren, wat het een zeer interactief en snel medium maakt. Daarnaast heeft het als voordeel dat het goedkoop is en makkelijk te gebruiken. Al moeten politici er wel tijd in steken om er achter te komen hoe ze er gebruik van kunnen maken op zo’n manier dat het ook het gewenste effect heeft op hun (potentiële) kiezers. Maar het is goedkoper dan de klassieke flyers drukken.

Doordat sociale media deze eigenschappen hebben, liggen er kansen voor politici om hun achterban te bereiken en te vergroten. Het is makkelijker om een Facebook-post op te stellen dan om met vele vrijwilligers langs de deuren van de mensen te gaan om campagne te voeren. Ook kunnen partijen zich direct richten op hun doelgroep. Via sociale media kunnen politici gemakkelijk en snel met de burger in contact komen. Burgers kunnen zich hierdoor gehoord voelen.

Al deze factoren kunnen ervoor zorgen dat politici de sympathie voor zichzelf en hun partij kunnen vergroten. Ook kunnen sociale media de politiek transparanter maken. Sociale media zijn echter geen wondermiddel, waarschuwt Jacobs. Sociale media kunnen, net als klassieke media, alleen een positieve invloed hebben op de politiek, mits ze goed gebruikt worden.

Do’s and dont’s

Wat moeten politici doen die gebruik maken van sociale media?

1. Doe iets. Als je op Twitter zit, moet je ook zelf tweeten en antwoorden op tweets van anderen. Niet alleen retweeten wat de partijleider tweet. Dit vinden kiezers niet interessant.
2. Kies je publiek & mobiliseer. Via Twitter kan dit vrij gemakkelijk door het gebruik van een hashtag.
3. Interactie is de belangrijkste factor om voorkeursstemmen te winnen. Het idee dat een politicus benaderbaar is en de laagdrempeligheid van sociale media werkt goed bij de kiezers.
4. Schijf over inhoud. Een post over het privéleven werkt meestal minder goed dan een inhoudelijk standpunt.
5. Investeer tijd en geld in sociale media. Goed gebruik van sociale media kun je er niet zo maar even bij doen.

En wat moeten ze vooral niet doen?

1. Onleesbaar schrijven. De boodschap moet helder zijn voor burgers uit alle lagen van de bevolking.
2. Posts over het privéleven werken in Nederland niet goed. Hier is een duidelijk verschil te zien met de VS, waar het zeer belangrijk is voor een politicus om een stabiele gezinssituatie te laten zien aan zijn kiezers.

Het komt er dus op neer dat ieder medium zijn eigen sterke en zwakke kanten heeft. Het is de manier waarop er mee omgegaan wordt, die de mate van succes bepaalt.

Verslag: Sofie Kemps