Mensonwaardig | Column Peter van der Heiden
Heumensoord. Mensonwaardig?
Actualiteitencollege met rechtssocioloog Kees Groenendijk
Donderdag 18 februari 2016 | 12.45 - 13.30 uur | Hal Grotiusgebouw, Radboud Universiteit
Mensonwaardig
Column door Peter van der Heiden, politicoloog en parlementair historicus aan de Radboud Universiteit.
Mensonwaardige opvang op Heumensoord, lazen we deze week in de kranten en zagen we in het nieuws. De ombudsman en het College voor de mensenrechten hebben het in een rapport geconstateerd, en de aldaar gehuisveste vluchtelingen hebben er al tegen gedemonstreerd. Nu was ik bijna twintig jaar geleden in Tanzania, en daar zag ik – weliswaar uit de verte – de opvang van vluchtelingen uit Burundi. Daarbij vergeleken valt het in Heumensoord allemaal wel mee, dunkt mij. Maar niet alles is relatief.
Wij zijn hier natuurlijk geen straatarm Tanzania dat met de moed der wanhoop mensen uit een nabijgelegen oorlogsgebied opvangt en niet veel meer te bieden heeft dan bed, bad en brood – waarbij er van bad geen en van de rest nauwelijks sprake is. Wij bewonen een van de meest welvarende landen in de wereld, waar het een politieke keuze is om sobere opvang te bieden, omdat een ruimhartige opvang een aanzuigende werking zou hebben.
Om helemaal eerlijk te zijn: zo is Heumensoord natuurlijk niet bedacht, als sobere, mensonwaardige opvang. Maar het is ook niet bedacht als wat het nu geworden is: een semipermanente opvang voor een paar duizend mensen. Het zou een eerste noodopvang zijn, waaruit mensen snel naar ‘normale’ opvang zouden gaan – ware het niet dat de politieke wind wat anders ging waaien en veel gemeenten na wat gesputter vanuit de bevolking niet mee wilden werken aan opvang.
In rap tempo veranderde het mededogen met en de gastvrijheid voor ontheemde Syriërs, tot een hoogtepunt gekomen door de verschrikkelijke foto van Aylan, het jongetje dat verdronken aanspoelde op de Turkse kust, in een ontmoedigingsbeleid – ook vooral veroorzaakt door beelden, met name uit Geldermalsen (waar geen vluchteling te zien was) en Keulen (waarbij nu ook weer erg getwijfeld wordt aan de betrokkenheid van vluchtelingen). Plotseling zijn de vluchtelingen geen vluchtelingen meer, maar moslims. En moslims zijn eng. En ze zijn crimineel. En ze zijn uit op de verovering van het avondland – ons avondland, waar ze de tolerantie om zeep willen helpen. En ze verkrachten onze vrouwen. Tegenhouden dus, dat potentiële gevaar!
Nu moet ik eerlijk zeggen dat ik wat betreft de grootste regeringspartij meer verbaasd was over haar aanvankelijke opstelling van gastvrijheid, dan over de omslag naar wat eufemistisch soberheid wordt genoemd, maar waarmee duidelijk wordt gepoogd de vluchtelingentoestroom een halt toe te roepen. Van een partij die eerder met Wilders regeerde had ik weinig anders verwacht. Maar er zit nog een partij in het kabinet, een partij die zich sociaaldemocratisch noemt en ook deze soberheid steunt. Een partij die haar ziel aan de duivel heeft verkocht en deze miskoop aan de man probeert te brengen door de bewering dat er met soberheid juist meer vluchtelingen geholpen kunnen worden. Een fijn stukje eenheid van regeringsbeleid: de ene coalitiepartner wil soberheid om vluchtelingen te weren, de andere juist om er meer te kunnen huisvesten.
Natuurlijk is de opvang in Heumensoord mensonwaardig. Natuurlijk leidt dat tot problemen. Maar in essentie is Heumensoord het probleem niet. Het probleem is het schizofrene beleid, van wel en niet willen opvangen, van schipperen tussen humaniteit en het sluiten van de grenzen, uit angst voor het verrechtsende en verruwende klimaat. Niet Heumensoord is mensonwaardig, maar het Nederlandse opvangbeleid. En misschien wordt zelfs de Nederlandse samenleving zo langzaamaan wel mensonwaardig – door het gebrek aan lef van onze politieke leiders, zowel in Den Haag als in een aantal gemeenten. Dáár zou ik graag de ombudsman en het College voor de mensenrechten eens naar laten kijken.