Verslag van di 23|02|16 De ruimte trilt | Actualiteitencollege
De ruimte trilt | Actualiteitencollege met astronoom Gijs Nelemans
Dinsdag 23 februari 2016 | 12.45 - 13.30 uur | Hal Huygensgebouw, Radboud Universiteit
Gijs Nelemans is astronoom aan de Radboud Universiteit. Luca Consoli is natuurkundige en wetenschapsfilosoof aan de Radboud Universiteit.
In een goedgevulde Huygenshal ging sterrenkundige Gijs Nelemans in gesprek met wetenschapsfilosoof Luca Consoli over de zwaartekrachtgolf die op 14 september 2015 in Amerika voor het eerst gemeten is. Voorafgaand aan de lezing stelde Luca Consoli het publiek een paar vragen, die ze mee konden nemen tijdens de lezing. Hij vroeg zich af of ‘leken’ in staat zijn om echt te begrijpen wat een zwaartekrachtgolf is, en waarom deze ontdekking zo belangrijk voor ons is.
Wat zijn zwaartekrachtgolven?
Gijs Nelemans gaf in een korte en heldere lezing aan wat er op het spel stond. Hij vertelde dat een trilling in de ruimte aangeeft dat er een sterke zwaartekracht in het spel is. Ondanks de aanwezigheid van deze sterke zwaartekracht, bijvoorbeeld de botsing van twee zwarte gaten, voelen wij als mensen niets van deze ruimtetrilling.
Ook vertelde Nelemans waarom deze ontdekking niet alleen belangrijk is voor natuurkundigen, maar ook voor sterrenkundigen. Voor natuurkundigen biedt deze ontdekking een nieuwe manier om de ruimte te bestuderen. Maar deze ontdekking geeft sterrenkundigen ook veel nieuwe informatie, die voor deze ruimtetrilling nog niet beschikbaar was. De golven gaan, in tegenstelling tot licht, overal doorheen. Dit betekent dat er informatie kan worden verkregen over iets dat uit het zicht van het licht is. Nelemans maakt een vergelijking met een persoon die pratend achter een muur staat. We kunnen hem niet zien, maar doordat we hem wel kunnen verstaan, kunnen we alsnog informatie over deze persoon vergaren.
De eerste zwaartekrachtgolf is afkomstig van twee zwarte gaten, die 1,3 miljard jaar geleden op elkaar zijn geklapt en zijn samengegaan. Elk zwarte gat was ongeveer 150 kilometer in doorsnee, maar woog dertig keer zo veel als onze zon. Ze botsten met de snelheid van het licht. Doordat deze gebeurtenis als golf gemeten is, hebben wetenschappers meer beschikbare informatie over deze zwarte gaten. Volgens Nelemans is deze ontdekking een nieuw begin. Hij voorspelt dat wetenschappers wachten op meer golven die zij kunnen gaan observeren en waarin zij samenhang kunnen gaan zoeken.
Een nieuw begin?
Na de lezing van Nelemans opende Luca Consoli het debat door te vragen naar de bredere maatschappelijke relevantie van deze ontdekking. Nelemans vertelt hoe in dit geval de wetenschap het bedrijfsleven ondersteunt, door veel werkgelegenheid te creëren en ervoor te zorgen dat bedrijven die de geavanceerde meetmachines bouwen, hier ook voor hun eigen producten veel lering uit trekken.
Ook uit de zaal komen veel vragen, zowel over de technische kant van het verhaal als over de werking van deze golf. Nelemans maakt als eerste een vergelijking met een steen die in een vijver valt, maar past dit later aan naar een steen die op een blok beton valt. De ruimte is namelijk enorm stijf en daarom zijn deze rimpelingen zo moeilijk te meten.
De lezing wordt afgesloten met de vraag waarom wij als maatschappij de enorme geldinvesteringen nooit aan de kaak stellen. Nelemans denkt dat veel mensen het enorm leuk vinden om nieuwe informatie te horen over het heelal, ondanks dat ze het niet gebruiken. Ook denkt hij dat deze ontdekkingen op een bepaalde manier de nietigheid van de mens aangeven.
Door: Katie Verest