Verslag: De man achter Putin
De man achter Putin
Lezing door sociaal en politiek filosoof Evert van der Zweerde
Maandag 6 juni 2016 | 19.30 - 21.15 uur | LUX, Nijmegen
Evert van der Zweerde is sociaal en politiek filosoof aan de Radboud Universiteit. Hij verdiepte zich in de filosofen waarop Putin zich beroept. Sinds 1984 komt hij regelmatig in Rusland. Dave Willems is programmamaker bij Radboud Reflects.
In een uitverkochte zaal in LUX vertelde Evert van der Zweerde over de man achter Putin en over het moderne Rusland. Programmamaker Dave Willems leidde het gesprek. Van der Zweerde behandelde in zijn lezing drie hoofdvragen: ‘Wat weten wij over Rusland en Putin?’, ‘Wat drijft Putin?’ en ‘Waarop baseert Putin zich; wat is zijn filosofie?’
Vladimir Putin
Volgens Van der Zweerde is Putin een autoritaire leider, maar geen tiran. Ons beeld van hem wordt sterk gemanipuleerd. Putin is geen strateeg met een einddoel, maar hanteert telkens twee criteria: Rusland terug op de wereldkaart krijgen en rekening houden met twee achterbannen (het ‘gewone volk’ en de oligarchen). Putin handelt over het algemeen als tacticus en positioneert zich tussen ideologieën als het liberalisme, nationalisme en Eurasianisme. Putin is zeer populair onder de ‘normale’ Russen. Hij wil een sterke staat in het binnenland en dat ook duidelijk naar andere landen uitstralen.
Rusland
Met elf tijdzones is Rusland veruit het grootste land ter wereld. Er is sprake van een grote homogeniteit onder de 144 miljoen inwoners, waarvan 81 % bestaat uit etnische Russen. Rusland is (net zoals de USSR) een multireligieus en multinationaal ‘imperium’. De Russisch Orthodoxe kerk lijkt voor de buitenwereld zeer aanwezig, maar de invloed op de samenleving blijkt zeer klein.
Oorlog is slecht voor Rusland, maar oorlogsdreiging is juist goed voor Putin. Een buitenlands conflict helpt namelijk altijd de binnenlandse cohesie. De Russische economie is kwetsbaar want deze is met name afhankelijk van olie, gas en andere ruwe grondstoffen. Rusland is in korte tijd wel veel welvarender geworden. Dit is te merken in het onderwijs, de gezondheidszorg, infrastructuur en de armoedebestrijding.
Russische denkers
Welke gedachten schuilen er achter Putins politiek? Als Russische staatsman zegt hij geïnspireerd te zijn door de drie grote Russische denkers Vladimir Solovjov, Nikolaj Berdjajev en Ivan Il’jin. Putin zou van Solovjov het idee van een Orthodoxchristelijke en paternalistische staat hebben. Het Russische idee heeft hij te danken aan Berdjajev en van Il’jin het principe van de sterke staat met een monarchaal principe. Hieruit is het Eurasianisme ontstaan; de gedachte van Rusland (het Russische Rijk) als een aparte derde entiteit tussen Europa en Azië.
In gesprek met programmamaker Dave Willems stelde Van der Zweerde drie stellingen voorop:
- Probeer Rusland/Putin van binnenuit te begrijpen;
- De conservatieve alliantie is reactionaire politiek;
- De wereld draait niet (meer) om Europa.
Van der Zweerde: ‘Ik denk dat we op dit moment radicaal anders naar de wereld moeten kijken. De wereld is er niet leuker op geworden en dat is ook Rusland aan te rekenen.’
Vanuit de zaal werd de vraag opgeworpen hoe Putin de oligarchen in de jaren ’90 onder de knie heeft gekregen. Hier heeft volgens Van der Zweerde het staatsapparaat, zoals de geheime politie, een grote rol gespeeld. Daarnaast werd het leger in ere hersteld en gefinancierd.
Een andere bezoeker vroeg naar het karakter van Rusland als federale republiek en het verschil met Duitsland. Duitsland is net zoals Italië ontstaan uit verschillende Koninkrijken en Hertogdommen en daardoor een samengevoegd verband. Rusland is juist vanuit het centrum een imperium geworden. Een van de grote gevaren is daardoor dat Rusland uit elkaar valt.
Van der Zweerde sloot de avond af met de opmerking dat we het vooroordeel dat Rusland een eng en gevaarlijk land is moeten laten varen; dat is het pertinent niet!
Door: Heleen van der Meulen