Verslag Nudging

Nudging | Lezing door filosoof Daphne Brandenburg
Radboud Reflects @ Festival Op 't Eiland
Donderdag 21 juli 2016 | 19.00 - 19.30 uur | Eiland Veur-Lent, Nijmegen

Daphne Brandenburg is promovendus filosofie aan de Radboud Universiteit. Dave Willems is programmamaker bij Radboud Reflects en leidt het gesprek.

Filosoof Daphne Brandenburg vertelt over ‘nudging’: kleine bewuste veranderingen in onze omgeving die ons onbewust beïnvloeden. De ‘nudge’ stuurt ons aan tot bepaald gedrag, zoals het kopen van een product, terwijl we daar geen enkele weet van hebben. Staat onze vrijheid hier op het spel? En wat houdt vrijheid eigenlijk precies in? Filosoof Daphne Brandenburg buigt zich over deze vragen.

The Heist

Brandenburg maakt nudging eerst concreet aan de hand van een bekend voorbeeld: The Heist. In deze tv-aflevering krijgt de Britse illusionist Derren Brown een groep van vier zakenmannen zover dat ze een bankbediende beroven met een nepwapen. Brown gebruikt gedurende twee weken verschillende psychologische technieken om de groep in een zodanige gemoedstoestand te brengen dat ze de overval plegen, zonder dat ze ooit expliciet deze opdracht krijgen. Gevoelens van zelfvertrouwen, onkwetsbaarheid en agressie worden positief geassocieerd met verschillende prikkels, zoals de kleur groen, het liedje “Can you feel it” en het uniform van de bankbediende. Als deze vervolgens allemaal tegelijkertijd getoond worden aan de vier zakenmannen, besluiten zij over te gaan tot beroving.

“De prikkels uit The Heist kan je nudges noemen. Deze vorm van beïnvloeding vinden wij niet oké. Maar soortgelijke subtiele nudges zijn in ons dagelijks leven alomtegenwoordig”, aldus Brandenburg. Vormt deze beïnvloeding een bedreiging voor onze vrijheid? Dat hangt ervan af wat je onder vrijheid verstaat. In dit actuele debat spelen verschillende definities van vrijheid een rol. Brandenburg meent dat je ze alle drie zou moeten combineren om tot een goed oordeel te komen.

Drie opvattingen van vrijheid

Ten eerste is er een idee van vrijheid als bewust reflexief proces. “Je kunt je afvragen of op dit moment van keuzevrijheid nudging plaatsvindt. Nudging werkt alleen als het onbewust gebeurt. Dus mensen die deze eerste definitie van vrijheid aanhangen, zijn niet zo bang voor dit soort nudges”, stelt Brandenburg. Vervolgens is er het idee dat onze vrijheid uit onbewuste invloeden bestaat. Deze gebeuren altijd en overal. Nudges kunnen hier onze vrijheid misschien juist vergroten. Tenslotte is er het democratisch vrijheidsbegrip. Hieronder wordt verstaan: vrijheid van controle door één persoon, bijvoorbeeld een dictator. Hier vormt nudging wel een bedreiging, want iemand anders oefent invloed op jou uit.

Wat te doen?

“We willen allemaal vrij zijn van beïnvloeding. Hieruit bestaat ons gevoel van vrijheid en daarom houden we niet van nudging”, zegt Brandenburg. “Maar we moeten misschien anders gaan nadenken over wat vrijheid eigenlijk is. Nudging hoeft niet bedreigend te zijn, zolang we maar over het feit blijven reflecteren en ervoor zorgen dat de menselijke zelfexpressie intact blijft.” Op de vraag of ze nog een ‘nudge-alert’ heeft voor de avond, antwoordt Daphne Brandenburg: “word niet al te chagrijnig als het straks druk is op de weg naar huis!”

Verslag: Marijn Rutten