Verslag van wo 17|08|16 Filosofieworkshops voor eerstejaars studenten @ Cultuurfeest | Festival
Filosofieworkshops voor eerstejaars studenten @ Cultuurfeest
door filosofen Stefan Schevelier en Joyce Gusman
Woensdag 17 augustus 2016 | vanaf 20.00 uur | LUX, Nijmegen
Joyce Gusman en Stefan Schevelier zijn docent filosofie aan de FFTR van de Radboud Universiteit. Rob van de Ven is programmamaker bij Radboud Reflects en leidde de gesprekken.
In twee overvolle zalen gaven filosofen Joyce Gusman en Stefan Schevelier de nieuwe eerstejaarsstudenten van de Radboud Universiteit een voorproefje op de activiteiten van Radboud Reflects.
1. The world of Pokémon GO
Joyce Gusman benadrukte dat het unieke van Pokémon GO is dat het een online spel is waarvoor je naar buiten moet gaan. Het spel verwacht een actieve houding, waarbij je actief op zoek gaat naar de pokemons. Ze gebruikte vervolgens de theorie van de Franse filosoof Merleau-Ponty om te laten zien dat Pokémon GO hierdoor onze kijk op de wereld verandert.
De wereld
Als Merleau-Ponty het over de wereld heeft dan bedoelt hij de geleefde wereld. Het gaat niet om een abstract concept van de gehele aarde, maar om de dagelijkse dingen om je heen. Het is voor ons als mensen onmogelijk om de wereld te zien zonder betekenis te geven aan de dingen die we zien. Mensen hebben in die zin een actieve houding ten opzichte van de wereld. We hebben interacteren met de wereld.
Affordances
Afhankelijk van je behoeftes lichten er andere dingen op in je omgeving, zie je andere dingen. De dingen nodigen ons uit om iets te doen. Zo nodigt een stoel je uit om te gaan zitten. De psycholoog James Gibson noemt dit affordances. De manier waarop we dingen ervaren hangt af van hoe we gefocust zijn. Een andere focus zorgt voor een andere ervaring.
De wereld verandert
Pokémon GO zorgt voor een andere focus als we naar buiten gaan en met de wereld interacteren. Hierdoor maakt Pokémon GO onze wereld groter. Het legt de focus op dingen waar we normaal aan voorbij zouden lopen. Zelf ontdekte Joyce meerdere kunstwerken in haar leefomgeving die ze nooit eerder opmerkte. Ze werd ertoe aangetrokken doordat zij in het spel fungeren als pokestops. Het virtuele spel Pokémon GO heeft zo een reëel effect op het leven van mensen en de manier waarop we met onze wereld omgaan.
2. How to be yourself
Als je gaat studeren dan begin je aan een nieuw leven. Je geeft jezelf als het ware een nieuwe identiteit, die van student en die van toekomstige psycholoog/filosoof/taalwetenschapper etc. Je vindt jezelf opnieuw uit.
Je kern
Vaak wordt gedacht dat wie je bent wordt bepaald door je essentie. Dat er een kern in je zit, die je identiteit uitmaakt. Dit idee komt van de filosoof Aristoteles die sprak van de telos van elk ding. Een walnoot heeft het doel/de telos om een walnootboom te worden. De stoel om op te zitten. En de regen om de aarde te bevruchten. Het telos van mensen ligt volgens Aristoteles in worden wie je bent. Hierdoor zul je volgens hem geluk en rust bereiken.
Alternatieven
Stefan Schevelier stelde echter dat dit idee van een essentie drie problemen heeft. Het eerste is dat er helemaal geen kern bestaat. Het regent niet om de aarde te bevruchten, maar het regent gewoon omdat de zwaartekracht de waterdruppels naar beneden laat vallen. Bovendien bestaat er geen routekaart om bij je essentie te komen. Ook ben je helemaal niet verzekerd van geluk als je je essentie vindt. Tijd dus voor een andere theorie.
Reflectie
De Duitse filosoof Hegel zag het zelf als een vorm van reflectie. Hij dacht dat er geen essentie was van het zelf. Onze kern is niets. We moeten dus naar de wereld kijken en die als spiegel gebruiken, zowel dingen als mensen. Het zelf kan dan zoals een beeldhouwer zijn zelf vormen door mooie dingen te maken. Ook kan het zichzelf vormen door zich te verhouden tot andere mensen.
Product
De Duitse filosoof Marx had hier andere ideeën over. Volgens hem wordt ons zelf bepaald door de productie en de commercie. Hij dacht dat vele werkende mensen zichzelf helemaal niet gereflecteerd zien in hun werk. Denk maar aan de fabrieksarbeiders van vroeger. Zij raakten door hun werk juist van zichzelf vervreemd. De producten om ons heen die we kunnen kopen bepalen ons zelf. Er is geen waar zelf, want we zitten vast in het economische systeem.
Maskers
Tot slot een alternatief van de Franse filosoof Sartre. Ook Sartre stelde dat we geen essentie hebben, maar dit maakt ons juist vrij. Door interactie met anderen krijgen we identiteit. Hoe de ander ons ziet bepaalt welke rol we aannemen. Het zelf bestaat uit al deze verschillende rollen. Er is geen waar zelf, er zijn alleen maar verschillende maskers.
Wat ons ware zelf nu echt is daar gaf Stefan Schevelier geen antwoord op. Maar hij en Joyce Gusman gaven genoeg stof tot nadenken over wie we zijn, onze verhouding tot de wereld, de maatschappij en anderen.
Verslag: Anouta de Groot