"Hoe kunnen we de ander begrijpen als we de ander reduceren tot een stereotype?"

In de ban van de boerkini
Actualiteitencollege met politiek filosoof Anya Topolski
Dinsdag 30 augustus 2016 | 12.45 - 13.30 uur | Hal Erasmusgebouw RU

Het nieuws over het boerkini-verbod en daaropvolgend de berichten over het verbod op het boerkini-verbod houdt de gemoederen flink bezig. Waarom roept het dragen van boerkini zo veel discussie op?

Boerkini staat symbool

Volgens politiek filosoof Anya Topolski, die tijdens de lunchpauze een grote menigte toesprak in het Erasmusgebouw, is het belangrijk om te beseffen dat de betekenis van symbolen, zoals de boerkini, niet vast staat is. De betekenis wordt constant opnieuw bepaald door de context waarbinnen het symbool wordt ingezet. De boerkini staat op dit moment voor meerdere zaken symbool. Voor de één is het gewoon een badpak. Een ander vindt het een symbool van onderdrukking. Er zijn vrouwen die zichzelf niet volledig willen blootgeven. En in de recente context van terroristische aanslagen wordt de boerkini door sommigen bestempeld als een provocatie.

Frankrijk

Frankrijk heeft een lange geschiedenis als het gaat om de vertoning van religie in de openbare ruimte. In 1905 accepteerden de Fransen de ‘loi de laïcité’, een wet die een strikte splitsing van kerk en staat voorstaat, weet Topolski. “In Frankrijk worden religieuze symbolen niet getolereerd in formele publieke ruimtes, zoals scholen. Maar in informele sferen zoals strand mag iedereen er zijn zoals hij of zij er wil zijn.” Het laïcité-beginsel zorgt er voor dat religieuze verschillen in de publieke ruimte niet zichtbaar zijn. “Het feit dat wij minder over godsdienst praten, creëert het gevoel dat je het niet meer kunt bespreken. Mensen die echt gelovig zijn, zijn geneigd dat niet te zeggen in publieke ruimte.”

Secularisme nieuwe godsdienst

Het is volgens Topolski veel te makkelijk om te zeggen dat we leven in een seculiere maatschappij, die zich kenmerkt door liberalisme en neutraliteit. “Mensen beseffen niet dat het secularisme een nieuwe godsdienst geworden is, met politie en wetten als nieuwe priesters. Er zijn veel privileges voor christenen en de wet wordt gebruikt tegen minderheden die sowieso uitgesloten zijn. Als we verboden zoals het boerkini-verbod toelaten zal de uitgesloten minderheden meer vervreemden. Zoals Gandhi zei: ‘A nation’s greatness is measured by how it treats its weakest members, and we are not doing very well.’”

Wetten vervangen debat

Als je niet christelijk bent, voel je hoe christelijk de maatschappij is. Niet iedereen is zich echter bewust van de privileges die hij heeft. Hoe kun je daar meer bewust van worden?

Topolski: “Je moet jezelf een spiegel voorhouden, jezelf bekritiseren en bewust worden van de voordelen die je hebt. Je kunt ook de implicit bias test doen, die je op websites van Harvard en Stanford kunt vinden. Naast zelfreflectie is het ook belangrijk om het er met elkaar over te hebben. Dat wordt echter wel bemoeilijkt door al die nieuwe wetten, die het publieke debat in de kiem smoren.”

Topolski: “Er is een probleem wanneer wetten gebruikt worden om een politiek debat te vermijden. De wet vervangt op dat moment wat echt nodig is: een politiek debat over omgaan met verschillen. Hoe kunnen we de ander begrijpen als we de ander reduceren tot een stereotype?” Eerst moet er volgens Topolski in de informele publieke ruimte een verandering op gang komen. “De bewustwording moet groeien. Je voert een politiek debat met elkaar. Daarna volgen wetten. Nu gaat het andersom.”

Door: Karlijn Ligtenberg