"Hoe druk heb je het eigenlijk echt?"

Je leven eenvoudiger. Hoe doe je dat?
Filosofieworkshop met filosoof Femke Takes
Donderdag 1 september 2016 | 19.30 - 21.00 uur | Thiemeloods, Nijmegen

Femke Takes is filosoof en docent pedagogische ethiek aan de Radboud Universiteit.

Wat is eenvoudig?

Hoe kun je eenvoudiger leven? Voordat de bezoekers van de filosofieworkshop van Femke Takes over die vraag in gesprek gaan, worden ze door filosoof Femke Takes getrakteerd op een lezing. Want wat betekent eenvoudig? We vinden iets eenvoudig als het niet te moeilijk is, niet te ingewikkeld. Is ons leven zo moeilijk dan? Integendeel: ons leven lijkt makkelijker dan ooit, stelt Takes. "Eten is ruimschoots voorradig, navigatiesystemen wijzen ons de weg, wordt het donker, dan doen we een lamp aan en als het koud wordt houdt de verwarming ons warm. Toch maken die voorzieningen het leven ook complex. Je moet maar je weg vinden tussen al die producten in de supermarkt," besluit Takes.

Wie geen eenvoudig leven heeft, kan dat ervaren als een te druk leven. Of misschien leidt hij wel een leven dat te rijkelijk versierd is. Want hoe druk heb je het eigenlijk, vraagt Takes aan de deelnemers. "Je hebt tijd om bij deze workshop te zijn. We gaan naar yoga, festivals, feesten, cursussen, etentjes met vrienden en doen stedentripjes – het klinkt allemaal druk, maar is het niet vooral tijdverdrijf? Zijn het niet simpelweg dingen die we ondernemen om ons niet te vervelen en niet op onszelf terug geworpen te zijn?"

Levenskunstfilosofie

Uit de filosofische traditie is het goed putten, wanneer je een poging doet het versierde leven achter je te laten. Takes verhaalt over cynicus Diogenes, die een doodeenvoudig leven leidde, als ware hij een hond. Takes: "Het verhaal gaat dat Alexander de Grote van hem hoorde, waarop hij besloot Diogenes te bezoeken. Alexander de Grote vroeg wat hij Diogenes kon geven, waarop Diogenes antwoordde: 'Als ik alles kan krijgen, wil je dan een stap opzij doen, want je staat voor mijn zon.'" Daar kunnen de luisteraars alvast een eerste les uit trekken: stel jezelf de vraag wat je écht belangrijk vindt. En vraag je bovendien af wie je wil zijn.

Ook de stoa streefden naar een ongestoord leven en innerlijke rust. "Stoa hadden als stelregel dat ze zich niet mochten laten leiden door emoties. Er gebeuren dingen waar je totaal geen invloed op hebt. Laat je daardoor niet van de wijs brengen, luidde het devies. In de lijn van de stoa kun je je dan ook hardop afvragen: door welke emoties laat jij je van de wijs brengen?" besluit Takes.

En dan is er Henry David Thoreau, de Amerikaan die zich halverwege de negentiende eeuw terugtrok in de bossen. Hij schreef over zijn ervaringen in Walden, or the life in the woods. Takes vertelt dat Thoreau wilde laten zie wat er mis is met het moderne leven. Hij trok naar de bossen om écht te leven. Vraag jezelf eens af, zo adviseert Takes, wanneer heb jij echt geleefd? Thoreau probeerde ook zijn maaltijden te minderen, liefst één per dag, in plaats van vier keer. Wat kan er minder in jouw bestaan? Hij wond zich ook op over de haast waarmee hij mensen zag leven. Waarom moet alles zo snel gebeuren en waarom moet het altijd veel zijn?

Consumptiemaatschappij

Veel bezoekers herkennen de ontevredenheid en onvrede met het eigen bestaan. "Ik ben op zoek naar een eenvoudig, dat wil zeggen, overzichtelijk leven. Soms heb ik het idee alle kanten opgetrokken te worden. Ik zoek bovendien naar een leven waarin ik bepaal wat belangrijk is, waarin ík mijn agenda leef, in plaats van andersom." Daar voegt een andere bezoeker aan toe: "We zitten in een flow van een consumptiemaatschappij. Maar wat is nu eigenlijk de essentie van het gelukkig zijn? Past daar die consumptie bij? Welke invloed heeft alles wat van buitenaf komt eigenlijk op mijn bewustzijn?"

Wat kun je nu doen om dit allemaal eenvoudiger maken, vraagt Takes de bezoekers. Moet je de lat nu lager of juist hoger leggen? Eén van de bezoekers doet elke dag iets engs zodat hij makkelijker uit zijn comfortzone kan treden en ook leert zich minder aan te trekken van de reacties uit de omgeving. Dat kan goed van pas komen als je een keer 'nee' wil zeggen, of je eigen plan trekt. Elke dag iets engs doen, dat klinkt voor een andere bezoeker toch wel erg paradoxaal: "Ik zou juist denken dat je de lat wat lager moet leggen als je een eenvoudiger leven wil." Takes stelt een gulden middenweg voor: je kunt de uitdaging aangaan, zonder daarbij hoge verwachtingen te hebben.

Neem je verlies

En dan hebben we het nog niet eens over de complexiteit van het sociale leven gehad. Want hoe houd je iedereen in je omgeving gelukkig, zonder jezelf op te geven? Eén van de bezoekers verhaalt over een ervaring. Ze was van plan zich lekker met een boek op de bank te nestelen, toen haar vriend vroeg even mee te gaan voor een drankje bij de buren. Een dilemma. Ga je naar de buren, dan blijft jouw boek en daarmee de tijd voor jezelf liggen. Haar advies: "Neem vijf minuten de tijd om op zo'n vraag terug te komen. Vraag je af wat je mist als je het bezoek aan de buren niet doet. Wat gebeurt er als je wél een drankje doet, en het boek toch weglegt? Overweeg de gevolgen, en neem je verlies."

De bezoekers van de filosofieworkshop gaan op verzoek van Takes met elkaar in overleg: welke leefregels kun je voor jezelf bedenken, om je leven eenvoudiger en overzichtelijker te maken? Groepjes vormden zich en een half uur lang discussieerden ze over belangrijke levensthema's. Het resultaat?

1. Liefde en relaties: begin bij jezelf

Kan het soms niet wat minder, qua vriendschappen? Moet je niet filteren en alleen relaties aangaan waar je evenveel geeft als terugkrijgt? Om daar achter te komen, heb je een goede relatie met jezelf nodig.

2. Geld en bezit: wat voor een levensstandaard wil je?

Je hebt een bepaald streven naar zo veel mogelijk geld en bezit, maar je wil ook gelukkig zijn en niet te veel werken en tijd hebben om geld uit te geven. Vraag je daarom af: wat voor een levensstandaard wil je en hoeveel heb je daar voor over?

3. Activiteiten en ontwikkeling: balans tussen inspanning en ontspanning

Het is belangrijk om een balans te vinden tussen inspannende en ontspannende dingen. Zorg dat je in de tussentijd bewust bent van wat je doet. Bouw momentjes van reflectie in, zodat je ook nog kunt zien of er andere paden zijn om te bewandelen.

4. Communicatie: pak het paard bij de teugels

Vroeger wilde men graag sneller vooruit kunnen komen dan een paard. Maar een mens kan te voet een paard niet bijbenen. Dus hij klom erop, deed het paard teugels om en kon hem zo besturen. Dat moeten we ook doen met de moderne communicatiemiddelen. Je kunt bijvoorbeeld met jezelf afspreken dat je maar twee keer per dag op Facebook kijkt. Je ontzegt het jezelf dan niet helemaal, maar houdt wel heel bewust een vinger aan de pols.

5. Eten en drinken: reflectie tijdens het koken

Mensen eten te snel, te veel en te makkelijk. Misschien is het goed om wat meer tijd te steken in de bereiding en consumptie van voedsel. Tijdens het snijden van de groente kun je ook rustig dat momentje van reflectie inbouwen: wat heb ik vandaag allemaal gedaan en wat vind ik er van?

Door: Karlijn Ligtenberg