Verslag “Harmonie is niet het zingen van hetzelfde lied”

Canada’s Response to the Refugee Crisis
Ambassador’s Lecture by Sabine Nölke, Ambassador of Canada to The Netherlands
Donderdag 29 september 2016 | 19.30 - 21.00 uur | Aula RU

Heumensoord

De Canadese ambassadeur Sabine Nölke kon rekenen op een warm welkom door Bas Kortmann, die rector Han Krieken vanwege een buitenlandverblijf verving. “Het onderwerp van de lezing – de vluchtelingencrisis – is een zeer complex en uitdagend globaal vraagstuk. Het is een topic dat de studenten en medewerkers van de Radboud Universiteit aan het hart gaat. Toen we in oktober 2015 drieduizend nieuwe buren kregen op Heumensoord, maakten onze staff-leden en studenten duidelijk dat ze hoe dan ook wilden helpen. Ze hebben onder meer vijftigduizend euro gecrowdfund om tekstboeken te kopen waarmee vluchtelingen zich de Nederlandse taal eigen konden maken. Vluchtelingen met een academische achtergrond waren welkom bij de lezingenreeks “Food for thought” waarin verschillende aspecten van de Nederlandse samenleving door wetenschappers werden belicht. De activiteiten vormden de basis voor nieuwe vriendschappen.”

Xenofobie

Nu de vluchtelingen Heumensoord hebben verlaten, kunnen we volgens Kortmann niet op onze lauweren rusten. “Op veel plaatsen zie je een toename van nationalistische sentimenten. Uitingen van xenofobie en islamofobie zijn aan de orde van de dag. We moeten duidelijk maken dat vluchtelingen nog steeds welkom zijn in Nederland. We moeten ze de kans geven om zich geëmancipeerd te voelen in de Nederlandse maatschappij. Obstakels zullen zich zeker aandienen, maar die moeten we overwinnen. Het is goed om ons te laten inspireren door andere landen. Daarom zijn we erg verheugd over uw komst,” sprak Kortmann de Canadese ambassadeur Sabine Nölke toe.

Duitse komaf

Over migratie kan Nölke uit eerste hand vertellen. Ze werd geboren in Duitsland en groeide daar op. Tijdens haar studie ging ze voor een uitwisselingsprogramma naar Canada. “Ik vond er mijn man en ging nooit meer weg. Vaak zeggen mensen tegen me dat mijn achternaam niet erg Canadees klinkt, maar eigenlijk is dat onjuist. Canada is een land van immigranten. Het feit dat ik, die niet in Canada geboren ben, toch ambassadeur van Canada in Nederland kan worden, laat zien hoe de integratie vorm krijgt. Een goede vriend binnen het departement is ambassadeur in Noorwegen. Hij is een Poolse vluchteling die homoseksueel en joods is.”

Geografie

Canada is met tien miljoen vierkante kilometer enorm uitgestrekt. Meer dan een kwart van de 36 miljoen Canadezen leeft echter in en rondom steden, de meeste in het zuidoostelijke gedeelte van Canada. Alles daarboven is zo goed als leeg, vertelde Nölke. “Bovendien is Canada relatief afgelegen gebied. De geografische ligging van Canada geeft ons ook een voordeel. We zijn ver verwijderd van de rest. Boten bereiken onze kusten niet zomaar, en je kunt niet te voet naar Canada.” En toch, zoals Nölke later zal verklaren, sluit Canada de ogen voor vluchtelingen niet.

Tweetalig

Wie de reactie van Canada op de vluchtelingencrisis wil begrijpen, moet zich bewust zijn van historische fundamenten van het land. Nölke: “Canada is dankzij founding nations Engeland en Frankrijk tweetalig. Dat was een eerste les in het laten samenleven van twee heel gescheiden populaties. Publieke dienaren moeten vandaag de dag zowel het Engels als het Frans machtig zijn. Quand vous voulez, je peux parler français avec vous,” voegt ze eraan toe, om haar eigen meertaligheid te illustreren. “Ons land is gebouwd op verschillende elementen van diversiteit. De aboriginal peoples is een collectieve naam voor de oorspronkelijke bevolking van Noord-Amerika en hun afstammelingen. De Canadese constitutie erkent drie groepen: de indianen (beter bekend als First Nation), de métis (mensen met Europese en aboriginal voorouders) en de inuit (aboriginal-volk uit het Arctische gebied). In totaal gaat het om 1,4 miljoen Canadezen.”

Immigratieland

Migranten vinden al lange tijd hun weg naar Canada. Wat er aan de andere kant van de oceaan gebeurt, zien de Canadezen weerspiegeld in migratiestromen. Toen in 1850 een vulkaan barstte op IJsland, zagen ze in Canada direct een flinke toename van IJslanders. Hetzelfde gebeurde ten tijde van de Tweede Wereldoorlog, de Hongaarse revolutie en ook Amerikanen trokken gedurende de Vietnamoorlog noordwaarts.  In 2015 heette Canada 250 duizend immigranten welkom, wat gelijk staan aan één procent van de Canadese bevolking.

Kiezen

Vandaag de dag is er veel immigratie vanuit China, de Filipijnen en India. Economische immigranten komen het land in op basis van bewust beleid. Nölke: “We kijken aan de hand van een puntensysteem welke immigranten het best kunnen integreren. We kunnen kiezen wie we binnenhalen. Op dit moment is de technologische sector een groeigebied, waardoor we veel Indiase software-experts aantrekken. Immigratie is op die manier een motor voor economische groei. De verwachting is dat in 2040 de enige groei van de Canadese populatie door immigratie komt.”

Vluchtelingen

Hoewel de boten met vluchtelingen uit landen als Syrië de Canadese kusten niet bereiken, laat Canada vluchtelingen niet links liggen. Naast de economische migranten ontvangt Canada namelijk elk jaar 85 duizend vluchtelingen. Nölke: “Dat doen we om humanitaire beweegredenen. Er zijn redenen dat ze moeten blijven, ze worden misschien vervolgd als ze teruggaan of zouden dan blootgesteld worden aan martelingen.” De Canadese overheid neemt de kosten voor een deel van de vluchtelingen voor haar rekening. Het gaat dan om vluchtelingen die aan Canada worden toegewezen door de UNHCR. Canada betaalt de vlucht en ook onderdak en taaltraining neemt de overheid op zich. Er zijn ook vluchtelingen die dankzij private sponsoring naar Canada komen. In dat geval staan welvarende individuen of groepen garant voor de financiering. “Er is nu een situatie waarin sponsorgroepen moeten wachten op een vluchtelingenfamilie,” merkte Nölke op.

Migrantenland

Immigratie, daar kijken ze in Canada dus niet raar van op. Een groot deel van de nieuwkomers vestigt zich in stedelijk gebied. Toronto heeft zo’n zes miljoen inwoners – een zesde van de Canadese populatie woont er. “Het is de meest diverse stad op aarde. Vijftig procent van de inwoners is niet in Canada geboren. Er is een grote religieuze en culturele diversiteit. Canada was het eerste land dat beleid op het gebied van multiculturalisme aannam. We hebben niet geprobeerd om iedereen hetzelfde te maken, maar integratie was het belangrijkste goed. Dat resulteert in een mozaïek.”

Nationale feestdagen

Het promoten van diversiteit is een belangrijke kwestie voor de Canadese premier Justin Trudeau. “Hij brengt het aan de lopende band onder de aandacht. Veel statements die ik van hem ontvang, gaan er over. Nationale feestdagen uit verschillende culturen worden door hem voor het voetlicht gebracht. We omarmen die diversiteit. Veel gemeenschappen vieren bijvoorbeeld het Chinese Nieuwjaar.” Ook voor haar werk als ambassadeur is dit respect voor culturele diversiteit onmisbaar. “Ik werk in een multiculturele omgeving. Wil ik effectief kunnen onderhandelen, dan is respect onontbeerlijk. Het is belangrijk om te zien dat er verschillende culturele perspectieven zijn. Harmonie is niet het zingen van hetzelfde lied. Harmonie is het zingen van verschillende liedeneren die als een geheel prachtig in harmonie zijn.”

Geen cultuurrelativisme

Toch gaat dit enorme respect voor culturele diversiteit niet over in cultureel relativisme. Nölke: “Het betekent niet dat iedereen maar kan doen wat hij wil. Er is een grondlijn van waarden. Wij gaan uit van de universele verklaring van mensenrechten. Sommige overtuigingen zijn daar niet mee te rijmen. De gelijkheid van mannen en vrouwen is bijvoorbeeld zo’n grondlijn. In dat geval is het culturele perspectief niet leidend. Om dezelfde reden vervolgen we plegers van eermoorden en staan we genderdiscriminatie niet toe.”

Door: Karlijn Ligtenberg