Column door Peter van der Heiden 09|11|16 Donald Trump als president. Wat betekent dat?
Donald Trump als president. Wat betekent dat?
Actualiteitencollege
Woensdag 9 november 2016 | 12.45 - 13.30 uur | Hal Erasmusgebouw RU
Peter van der Heiden is parlementair historicus aan de Radboud Universiteit.
Kansloos was hij voor de verkiezingen. Een vrouwenhater, racist, isolationist was hij, en anti-moslim en eigenlijk anti-Amerikaans. Kansloos. Kansloos? Wrong!
De komende tijd zal een stortvloed van zogenaamde deskundigen komen uitleggen hoe het kon dat ze er zo ver naast zaten bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Laat ik een van de eersten zijn – hoewel ik op duizenden kilometers afstand natuurlijk nauwelijks deskundigheid kan claimen – ik zat ernaast. Kolossaal. Maar, Trump in het Witte Huis – dat had vrijwel niemand zijn aankomen. Ja, Michael Moore, alleen nam en neem ik die eigenlijk net zo weinig serieus als Donald Trump zelf.
Wat betekent de verkiezing van Donald Trump tot 45e president van de Verenigde Staten nu eigenlijk? In de allereerste plaats dat alle politieke wijsheden die in de loop der eeuwen zijn verzameld, bij het grofvuil kunnen. Je kunt dus prima als kandidaat grote groepen van het kernelectoraat bruuskeren, er een bedenkelijke levenswandel op na houden, ontkennen wat gewoon zwart op wit staat – eigenlijk kun je gewoon alles, zelfs de gulden regel van het campagnevoeren: doe nooit een hoofddeksel op, heeft Trump aan zijn laars gelapt.
In de tweede plaats betekent de winst van Trump dat opiniepeilingen echt he-le-maal niets meer zeggen. We zagen het bij de Brexit natuurlijk al, maar in het geval van Trump was het verschil tussen peilingen en daadwerkelijke uitslagen zeker niet minder groot. Blijkbaar is het in de huidige tijd steeds moeilijker om accurate peilingen en voorspellingen te doen – zelfs voor de tot voor kort zo door iedereen in Amerika bejubelde Nathan Silver.
Ten derde betekent de verkiezing van Trump vooral dat het de niet-verkiezing van Hillary Clinton is. Dat heeft minder met haar ‘eerste vrouw’ zijn te maken – voor vrouwen was dat blijkbaar onvoldoende van belang om massaal op haar te stemmen – als wel met het feit dat de Clintons de verpersoonlijking zijn van de status quo. Van de verweving van politiek, het grote geld en de media. Van de achterkamertjespolitiek. Van de politieke correctheid. Van de macht van Wall Street. Van de babyboomgeneratie, die erg goed voor zichzelf gezorgd heeft en zorgt – maar ondertussen de gewone Amerikaan het gevoel heeft gegeven niet mee te kunnen in een globaliserende wereld. Trump is dat alles niet. Natuurlijk, hij is ook een babyboomer en er is goed voor hem gezorgd – maar hij draagt geen verantwoordelijkheid voor het systeem waarin dat kon. Zo kon hij bijvoorbeeld niet alleen wegkomen met belastingontduiking, maar het zelfs tot een probleem van Hillary maken: zij had er immers wat aan kunnen doen en had dat na gelaten.
Wat gaan we in de praktijk merken van president Trump als opvolger van Obama? In ieder geval de komende twee jaar kan Trump behoorlijk los gaan. Zijn partij heeft niet alleen het presidentschap heroverd, maar ook de meerderheid in de Senaat en het Huis van Afgevaardigden behouden. Trump kan dus bijvoorbeeld heel gemakkelijk zijn conservatieve rechters benoemd krijgen in het Hooggerechtshof – die daar ook nog eens tot in lengte van jaren kunnen blijven zitten. Datzelfde geldt voor alles waarvoor de president een gewone meerderheid nodig heeft in het parlement – en dat is zo’n beetje alles behalve het afsluiten van verdragen. Veel ruimte dus voor Trump – al is er natuurlijk altijd nog de bureaucratie, die de manoeuvreerruimte van de nieuwe en politiek onervaren president zo veel mogelijk zal beperken. De effectiviteit van Trump zal, door zijn onervarenheid, sterk worden bepaald door de samenstelling van zijn team. Al is Trump naar verluidt niet de man die zich lekker bij laat sturen door deskundigen.
Of, om maar wat te noemen, zich laat beperken door internationale verdragen. Wat we vanaf 20 januari waarschijnlijk zullen gaan zien is een president die met botte retoriek – Trump’s handelsmerk – en wilde plannen veel onzekerheid veroorzaakt. Of het tot echte brokken komt, zal vooral afhangen van de diplomaten om hem heen, die overuren zullen moeten draaien om de schade van zijn woorden en gedrag te beperken, en de diplomaten en regeringen van andere mogendheden, die zullen moeten leren met zo’n ongeleid projectiel om te gaan. Gelukkig heeft de wereld al ervaringen opgedaan met de vorige Republikeinse president, die de wereld verrijkt heeft met extra brandhaarden van terrorisme. Laten we hopen dat de wereldleiders – en daar schaar ik voor het gemak dan ook maar even Mark Rutte onder – niet weer met open ogen in zo’n val lopen.
En waar ik Mark Rutte zei – vul daar eigenlijk maar gewoon Geert Wilders in. Want in maart krijgen wij misschien wel hetzelfde als de VS. In ieder geval doe ik daarover geen enkele voorspelling meer.
Buckle up, folks. It’s gonna be a bumpy ride – in ieder geval de komende twee jaar.