“Zelfs de gouden regel – doe nooit een gek petje op – lapte Trump aan zijn laars”
Donald Trump als president. Wat betekent dat?
Actualiteitencollege
Woensdag 9 november 2016 | 12.45 - 13.30 uur | Hal Erasmusgebouw RU
Op 8 november werd Donald Trump verkozen tot de 45e president van de Verenigde Staten van Amerika. Wat betekent dat? Die vraag stond centraal tijdens het actualiteitencollege met politicoloog Bertjan Verbeek en filosoof Tim Houwen dat Radboud Reflects en Vox organiseerden in de middag volgend op de verkiezing van Trump.
Gek petje
Parlementair historicus Peter van der Heiden trapte af met een column. Trump werd een vrouwenhater genoemd, een racist en hij was anti-moslims. In de ogen van velen was hij toch vooral kansloos. “You were wrong,” concludeerde Van der Heiden. “Een hele berg deskundigen zat er naast. Alleen Michael Moore zag aankomen dat Trump president zou worden. Met Trumps verkiezing kunnen we allerlei politieke wijsheden bij het grofvuil zetten. Je kunt grote groepen van het electoraat bruskeren, en zelfs de gouden regel – doe nooit een gek petje op – lapte Trump aan zijn laars.”
Niet Clinton
“De verkiezing van Trump is tegelijkertijd de niet-verkiezing van Hillary Clinton,” vervolgde Van der Heiden. "Ze is in de ogen van velen de verpersoonlijking van de status quo. Babyboomers die met name goed voorzichzelf hebben gezorgd. Trump is niet verantwoordelij voor dat systeem. Hij kwam weg met belastingontduiking, waar Clinton juist degene was die er iets aan had kunnen doen. Trump is de man van botte retoriek, wilde plannen en veel onzekerheid.”
Protectionisme op handen?
De Amerikaanse president kan veel, maar hij is niet almachtig, stelde politicoloog Bertjan Verbeek. Hij is degene die aan de knop van de kernraketten zit, maar we moeten ook verder kijken dan de waan van de dag. De internationale politiek is geen simpel onderonsje. “Het wordt interessant om te zien wat er gebeurt wanneer IS wordt verdreven uit Irak en Syrië. Dan doemt de vraag op wat er moet gebeuren met Assad. Dan zullen we zien of de belangen uiteen gaan lopen. Daarbij is het organiseren van internationale akkoorden altijd problematisch geweest als Amerika zich inmengde. De implentatie van de Parijsakkoorden was ook onder Clintons bewind moeilijk geweest. Clinton had ook wel een bepaalde protectionistische aspiratie. In het algemeen zal Trump verdragen sluiten enkel op de voorwaarden van de Verenigde Staten. De Amerikaanse markt gaat echter niet helemal op slot; ik verwacht geen isolationisme á la jaren ’20. Hij zal de export niet op het spel zetten.”
Banen naar lage lonenlanden
Filosoof Tim Houwen sprak de verwachting uit dat Trump een groep nieuwe kiezers naar de stembus heeft getrokken. “Hij ageert tegen een systeem waarin beslissingen meer en meer op supranationaal niveau genomen worden. Bovendien is het niet duidelijk wie wat bepaalt. Door vrijhandelsverdagen ziet de laag-opgeleide Amerika zijn baan verdwijnen naar lagelonenlanden. De industriestaten die altijd blauw kleuren tijdens de verkiezingen, stemden nu massaal op de leider van de Republikeinse partij.”
Feest der democratie
Moeten we de overwinning van Trump niet juist zien als een feest der democratie? Houwen vindt het positief dat Trump een nieuwe groep kiezers naar de stembus heeft getrokken, een groep die zich eigenlijk afwendde van het systeem. Hetzelfde zag je gebeuren toen Pim Fortuyn zich verkiesbaar stelde. Ik haal in deze context graag Marc Bovens aan, die spreekt van een diploma-democratie. Hoger- en lageropgeleiden hebben uiteenlopende belangen en ook verschillende interesses. De hogeropgeleiden worden in de politiek echter beter bediend. Trump geeft de groep lageropgeleiden ook een stem in de politieke vertegenwoordiging.” Verbeek herkende deze tendens: “Hun frustratie komt voort uit het feit dat de elite niet altijd op is gekomen voor hun belangen.”
Onverwachte opkomst
Hoe komt het dat presidentskandidaat Clinton minder stemmen heeft gekregen? Uit exitpolls bleek volgens Houwen dat het aandeel zwarte Amerikanen en latino’s dat ging stemmen maar mondjesmaat was toegenomen. Met acties van Trump als een Mexicaanse muur had Clinton misschien verwacht dat er meer mensen van die groepen zouden gaan stemmen. Daar komt bij, zo stelde Houwen, dat Clinton wordt gehaat door veel groepen. Daarbij reageerde ze vooral op de uitingen van Trump, waardoor haar eigen standpunten slecht uit de verf kwamen.
Internationale gevolgen
Voor Europa en Nederland in het bijzonder zullen de gevolgen merkbaar zijn. Volgend jaar zijn in bijvoorbeeld Nederland en Frankrijk verkiezingen. Houwen: “In maart kunnen wij naar de stembus, en in 2017 zijn ook de Fransen aan de beurt. Geert Wilders doet mee, Marine Le Pen is verkiesbaar – er kan een bredere beweging ontstaan.” Op internationaal niveau zal bovendien een discussie op gang komen over de bijdrage van verschillende landen aan de NAVO en de Verenigde Staten zullen onder Trump volgens Verbeek zeker eisen dat bepaalde landen meer gaan bijdragen aan de gezamenlijke defensiebegroting.
Aperte onwaarheden
Eén van de luisteraars vroeg zich hardop af of het klopt dat de waarheid in het politieke debat geen rol meer speelt. Het lijkt wel alsof mensen er geen waarde meer hechten aan kloppende feiten, constateerde hij. Verbeek zei daarover dat het in de campagne gaat om het selecteren van informatie die jezelf zo goed mogelijk uit de verf laat komen, en je tegenstander het slechtst. “Je hebt gelijk als je bedoelt dat politici met aperte onwaarheden kunnen wegkomen. Consequenties heeft dat niet echt. Dat is een beangstigend beeld. Het roep de vraag op: wat voor een kennisniveau verwachten we van onszelf en van politici?”
In aanloop naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen organiseerde Radboud Reflects ook een actualiteitencollege over de strijd tussen Hillary Clinton en Donald Trump. Bekijk het verslag van die lezing ook op onze website.
Door: Karlijn Ligtenberg