Soms moet je op zoek gaan naar buitengewone kandidaten die zichzelf niet in de kijker spelen

Hidden Figures
Film en gesprek over diversiteit
28 februari 2017

Foto's

In de ruimtewedloop tussen de Verenigde Staten en Rusland speelden drie briljante vrouwelijke Afro-Amerikaanse wetenschapsters van de NASA een belangrijke rol: de wiskundigen Katherine Johnson, Dorothy Vaughan en Mary Jackson. In het gesegregeerde Amerika van de jaren ’60 werkten de drie vrouwen in een onderzoekscentrum van NASA in de staat Virginia, waar ze belangrijke bijdrages leverden aan de lancering van een Amerikaans ruimteveer, zo laat de film Hidden Figures zien.

Colored bathroom

Johnson, Jackson en Vaughan werken samen met hun vrouwelijke Afro-Amerikaanse collega’s in de West Computing Room. Van de bus tot de werkruimte tot de toiletten: Afro-Amerikaanse mensen werden afgezonderd van de witte mensen. Als Katherine Johnson vanwege haar uitstekende wiskundige vaardigheden een tijd gaat werken op de NASA-afdeling die de lancering van het ruimteveer voorbereidt, voelt ze de ogen van de mannen constant in haar rug prikken. Collega’s houden informatie achter, ze mag geen vergaderingen bijwonen, haar koffie vloeit uit een aparte thermoskan: die voor colored people. Bovendien mag ze geen gebruik maken van de toiletten in het gebouw waar ze werkt. Johnson moet in weer en wind de halve campus over om haar behoefte te kunnen doen in de colored bathroom. Johnson maakt bij de Space Task Group essentiële berekeningen en de succesvolle landing van de eerste Amerikaan in de ruimte is dan ook aan haar te danken.

Vrouwelijke ingenieur

Ondertussen droomt haar vriendin Mary Jackson ervan om ingenieur te worden. Hoewel ze een opleiding heeft afgerond in zowel wiskunde als natuurkunde, wordt ze aangemerkt als ongeschikt – in tegenstelling tot haar witte mannelijke collega’s, die met dezelfde achtergrond wel aan de slag mogen. Ze vecht de discriminatoire beslissing aan bij de rechter en mag uiteindelijk in de avonduren college volgen op de witte universiteit van Virginia. Ze wordt uiteindelijk de eerste vrouwelijke Afro-Amerikaanse ingenieur bij NASA.

Programmeurs

Dorothy Vaughan geeft leiding aan een groep vrouwelijke Afro-Amerikaanse wiskundigen die in de West Computing Room het rekenwerk verricht. Vaughan leerde zichzelf in haar vrije tijd de programmeertaal FORTRAN omdat ze in de gaten had dat computers steeds meer rekenwerk zouden overnemen van de rekenaars. Ze leerde haar collega’s ook met deze taal te werken. Haar inzet zorgde ervoor dat de vrouwen, in tegenstelling tot het merendeel van de hoge piefen, konden omgaan met de spiksplinternieuwe computer van het onderzoekscentrum. Het team werd overgeplaatst en Vaughan werd benoemd tot manager.

Zomers doorstuderen

In het gesprek naar aanleiding van Hidden figures vertelden astrofysicus Samaya Nissanke, per 1 maart van dit jaar docent aan de Radboud Universiteit, en universitair docent sterrenkunde Marijke Haverkorn over hun ervaring in de wetenschappelijke wereld. Nissanka kwam naar Nijmegen als excellence fellow en ontving een vidi-beurs voor haar onderzoek. Ze leidt nu een groep die zwaartekrachtgolven bestudeert. Nissanke wilde “altijd al” wiskundige worden. Ze wist het sinds haar vijfde. “Mijn basisschoolleraar liet me deelnemen aan een project over het zonnestelsel. Op de middelbare school ging ik aan de slag met wiskundige modellen van het universum. Toen ik eenmaal studeerde werd ik rusteloos van de standaard cursussen waar je je doorheen moest werken. Ik heb een aantal Amerikaanse universiteiten gemaild met de vraag of ik er in de zomer terecht kon als onderzoeksassistent. Dat mocht en zo deed ik ervaring op met onderzoek. Ik kwam erachter dat ik echt van onderzoek houd: het is een verslaving.”

Rolmodel

Haverkorn wilde ook al van kinds af aan de wereld begrijpen. “De wereld leek me moeilijk en complex. Daar wilde ik meer over te weten komen. Een rolmodel had ik niet echt. Toen ik zes jaar geleden werd aangenomen aan de Radboud Universiteit was ik de enige vrouw. Het is belangrijk om rolmodellen te hebben, ook dichtbij huis. Je moet toe naar een kritische massa.” Dat beaamde Nissanke. In bepaalde velden van de sterrenkunde ziet ze echter al verandering optreden. “In het veld dat exoplaneten onderzoekt zie je dat de genderbalans heel gelijk is. Dat merk je op conferenties.”

Quota?

Moet er gewerkt worden met quota? Dat is volgens Haverkorn een dilemma. “Als vrouw wil je niet een positie bekleden omdat je vrouw bent maar omdat je goed genoeg bent. Maar helaas, zo werkt de wereld niet. Er is veel onderzoek gedaan waaruit blijkt dat vrouwen meer moeten doen om dezelfde erkenning als mannen te krijgen. Ik houd niet van affirmative action zoals programma’s speciaal voor vrouwen, maar het is een noodzakelijk kwaad. Een quotum kan helpen omdat het doorzoeken van de grote groep vrouwen en minderheden zo wordt gestimuleerd.” Volgens Nissanke laten data zien dat veel mensen uit minderheidsgroepen niet actief solliciteren voor bepaalde posities en beurzen. “Soms moet je op zoek gaan naar deze buitengewone kandidaten die zichzelf niet in de kijker spelen.”

Door: Karlijn Ligtenberg

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.