Wo 19|04|17 Kijken naar kunst. Hoe doe je dat? | Filosofieworkshop

Kijken naar kunst. Hoe doe je dat?
Filosofieworkshop met filosoof Jeroen Linssen
19 april 2017

Wat bepaalt of je een kunstwerk mooi of lelijk vindt? Is dat het kunstwerk zelf, de plek waar het zich bevindt, of is het enkel een eigenschap van jou als kijker? En welke rol speelt cultuur? Kunnen we Afrikaanse of Japanse kunst net zo goed beoordelen als West-Europese? Wat gebeurt er eigenlijk wanneer we naar beeldende kunst kijken? Deze vragen stonden centraal in de filosofieworkshop Kijken naar kunst. Hoe doe je dat?

Sterrenstatus

In een intieme setting gaf filosoof en estheticus Jeroen Linssen een korte inleiding. Hij diste een museumbezoek van hemzelf op. Toen hij door museum De Pont wandelde zag hij dat mensen gauw kijken naar het informatiebordje bij een kunstwerk. “Mensen willen weten wie de maker is. Tijdens mijn studietijd was het motto juist omgekeerd: de maker is dood. Taalwetenschapper Roland Barthes stelde dat de intentie van de maker er absoluut niet toe doet. Als hij al een betekenis aan het werk had toegekend, dan was die voor de beschouwer niet relevant. Vandaag de dag is de maker echter weer helemaal terug. Hij heeft een sterrenstatus gekregen en mag aanschuiven bij Matthijs van Nieuwkerk.”

Object- of subject-esthetica?

Wat gebeurt er eigenlijk als we naar kunst kijken? Filosofen hebben altijd vanuit twee perspectieven naar die vraag gekeken, vertelde Linssen. “De object-esthetica gaat er vanuit dat je eigenschappen aan het werk toekent. Je kunt een beeldhouwwerk mooi vinden omdat het proportioneel in orde is. De subject-esthetica zegt: als je iets mooi vindt, heb je het eigenlijk over jezelf. Je krijgt een prettig gevoel bij de kunst die je bekijkt. Als je zelf naar kunst kijkt kun je dus aan jezelf vragen waarom je het mooi vond. Had dat te maken met het object of met jezelf?”

Wat is kunst?

Eén van de deelnemers aan de workshop vroeg zich af of wat een werk tot kunst maakt. Moet het in een museum hangen? Linssen: “De schilderijen van Mark Rothko zouden in de stad aan een muur niet opvallen. Ze vragen om een groot wit vlak. De filosoof Martin Heidegger vond dat kunstwerken moesten werken. Dat kan alleen als er ruimte is om dat te doen. Het zijn van een kunstwerk kan volgens hem alleen tot uiting komen als het een plek krijgt. Als je een schilderij ophangt in een bushokje valt het weg in de wereld.“

Functie van kunst

Linssen opperde de vraag wat voor een functie kunst eigenlijk heeft. Moet kunst kritisch zijn? Het vertrouwde kijken doorbreken? Heeft kunst een cognitieve of een therapeutische functie? En heb je eigenlijk kennis nodig om te kijken naar kunst; moet je iets van Mondriaan weten om zijn werk te begrijpen? Eén van de bezoekers vertelde dat ze graag met een koptelefoon op het hoofd door het museum wandelt om zo wat meer achtergrondinformatie te krijgen. “Ik vond het altijd heel prettig dat mijn leraar een verhaal vertelde bij een schilderij. Zo kom ik iets te weten over een persoon en verandert mijn waardering van het kunstwerk.”

Door: Karlijn Ligtenberg

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.