"Wie is er bang voor het feminisme?"

Wie is er bang voor feminisme?
Gesprek en theatermonologen
9 mei 2017

Het doet zijn naam eer aan: Radboud Reflects. Erg fijn hoe er tijdens de avond ruimte was voor reflectie op de aldaar gedane uitspraken. Daarnaast veel lof voor de gekozen vorm; de monologen, het panel, het scherm met tekst van Simone van Saarloos, ik heb oprecht in lange tijd niet zo genoten. Bedankt! (uit een deelnemersevaluatie)

Video | Podcast

Het is weer hip je feminist te noemen en daarvoor uit te komen. Moderne feministen zijn niet meer de boze activistische vrouwen met okselhaar, maar strijders van allerlei pluimage die samen met mannen strijden voor de gelijkheid tussen man en vrouw. Wat betekent feminisme vandaag de dag? Op basis van theatermonologen gebracht door Eva Marie de Waal, Britte Lagcher en Simone van Saarloos ging een panel van wetenschappers met elkaar in gesprek.

Hersenonderzoek naar m/v

De theatermakers trapten af met een vertolking van Simone de Beauvoir, die halverwege de twintigste eeuw het pamflet De tweede sekse schreef. Het is een tekst die nog altijd wordt beschouwd als het startschot voor de tweede feministische golf. ‘Een vrouw wordt niet als vrouw geboren, maar tot vrouw gemaakt’, zei deze Franse filosofe. Over die uitspraak wordt nog altijd fel gediscussieerd. Uit  onderzoek bij volwassenen blijkt volgens sommige hersenwetenschappers dat verschillen tussen mannen en vrouwen aangeboren zijn. Uit tegenonderzoek – dat aanzienlijk minder geld kreeg en minder populair kon worden, zo benadrukte Simone van Saarloos – bleek echter dat het verschil in baby-hersenen nog niet zo groot is. De hersenen zijn plastisch en passen zich dus aan naar gelang hun gebruik. Hoe vaker je bepaald gedrag vertoont, hoe dieper de paadjes die zich vormen in je hersenen.

Wat is feminisme?

Hoogleraar Gender en Diversiteit Marieke van den Brink is dagelijks bezig met feminisme. “Voor mij draait het erom aandacht te hebben voor ongelijkheid op politiek, sociaal en economisch vlak. Het gaat niet alleen over mannen en vrouwen, maar ook over factoren zoals leeftijd en etnicitieit. De loonkloof is een heel kwantificeerbare vorm van ongelijkheid. Vrouwen krijgen stelselmatig minder betaald en ze stromen minder snel door naar topposities.” Rechtenstudent Ebru Terzioglu voegde daar aan toe dat sommige vrouwen zich niet aangetrokken voelen tot het feminisme. “Het woord heeft misschien een denigrerende connotatie. Ze zeggen: ik geloof in de gelijkheid van mannen en vrouwen. Waarom zou ik me daarom feminist moeten noemen?” Politiek filosoof Anya Topolski merkte op dat er de laatste tijd minder over vrouwenstudies wordt gepraat. Het gaat meer over genderstudies. “Dat is een inclusiever begrip. Genderstudies wil breken met de binaire tegenstelling tussen mannen en vrouwen. Ik ben elke dag bezig met gender en zie ook hoe moeilijk het is om als ouder aan die overtuiging gestalte te geven. Kijk eens wat er voor kinderen te krijgen is in winkels. Alle spullen voor meisjes hebben te maken met prinsessen.  We moeten in actie komen tegen deze commercialisering, zowel voor de meisjes als voor de jongens.”

Seksualiteit

In het tweede fragment van Holy F werd de link tussen feminisme en seksualiteit gelegd. Is het uitdragen van seksualiteit de basis voor empowerment of is het per definitie problematisch? Sommige feministische critici zien in het uitdragen van seksualiteit het patriarchaat aan het werk, terwijl anderen het een zege vinden dat popsterren zoals Beyoncé zeggenschap claimen over hun lichaam. Terzioglu stelde dat Beyoncé haar seksualiteit en vrouwelijkheid gebruikt om mensen aan te spreken. “Er zijn veel meiden die dat heel leuk vinden. Zij voelen zich daardoor misschien ook meer aangetrokken tot het feminisme.” Van den Brink merkte in die context op dat Katja Schuurman eerder die dag een afbeelding van haar billen op Twitter plaatste. “Ze wilde een statement maken naar aanleiding van de discussie over GeenStijl. Daarmee zegt ze: ik ben in control. Ik bepaal wanneer ik een bepaald beeld van mezelf op sociale media verspreid. Dat is niet aan anderen.” Volgens Terzioglu kan het feminisme op deze manier ook vrouwen uitsluiten. Neem bijvoorbeeld religieuze vrouwen. “Sommigen van hen houden er andere normen op na. Zij worden in het feminisme niet vertegenwoordigd als Katja Schuurman haar billen toont. De vraag is hoe we andersdenkende vrouwen includeren in het feminisme.”

Een inclusief feminisme

In de laatste voorgedragen dialoog en het daaropvolgende gesprek stond de inclusiviteit van de feministische beweging op de agenda. Voor Terzioglu betekent dat “rekening houden met andere factoren dan alleen het vrouw-zijn. Je moet in de gaten houden dat etniciteit, sociale klasse en andere factoren een rol kunnen spelen. Tijdens één van mijn colleges merkte een docent op dat ze het niet nodig vond dat vrouwen naar de top werden geholpen. Zij had het immers ‘zelf gedaan’. Maar wat voor een privileges heeft zij genoten?”  Topolski beaamde dat het belangrijk is om je eigen privileges te erkennen. “Zeker als witte vrouw heb ik heel veel privileges. Daar moet je je bewust van zijn. Hoe meer privileges je geniet, hoe belangrijker het is om een stap naar achter te zetten en te luisteren naar de ander.” Ook volgens Van den Brink is die bewustwording erg belangrijk. “Als we alleen met witte feministen onder elkaar zijn, ontbreekt het aan diversiteit. In alles wat je organiseert, doet en vertelt moet je proberen zo inclusief mogelijk te zijn.”

Solidariteit

Topolski merkte op dat het Europees Hof in maart van dit jaar een uitspraak gedaan heeft waardoor werkgevers het dragen van een hoofddoek mogen verbieden. “Dat vind ik shockerend. We willen meer vrouwen op alle vlakken, zijn constant bezig met diversiteit. En toch wordt gezegd: als jij ervoor kiest een hoofddoek te dragen, dan mag je hier niet werken. Indertijd was er een online campagne waarin mensen werden opgeroepen om een dag lang een hoofddoek te dragen uit solidariteit met moslima’s. Dat heb ik gedaan en het heeft mijn bewustzijn enorm vergroot. Constant voelde ik dat de blikken op me gericht waren.” Terzioglu stelde dat vrouwen die een hoofddoek dragen soms in hun hoofd belemmerd kunnen worden om bepaalde stappen te zetten. “We kunnen het hebben over racisme dat tot uiting komt, maar ook racisme dat niet tot uiting komt beperkt mensen. Dat heeft cruciale gevolgen voor veel mensen.”

Door: Karlijn Ligtenberg

Podcast:

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.