Terugblik Iedereen ondernemer! | Radboud Reflects @ Festival op 't Eiland

Iedereen ondernemer! Radboud Reflects @ Festival op 't Eiland
Lezing door filosoof Jeroen Linssen

15 juli 2017

We moeten ons bewust zijn van de manier waarop we iets van ons leven willen maken. Dat is heel erg op rendement gericht. We zijn steeds maar bezig onszelf te verkopen.

Dit punt sneed filosoof Jeroen Linssen aan bij de eerste lezing van Radboud Reflects bij Festival Op ’t Eiland tijdens de Vierdaagsefeesten.

De ondernemersmaatschappij

Een belangrijk kenmerk van het neoliberale discours is de idealisering van het ondernemerschap. We leven vandaag in een zogenaamde ‘ondernemersmaatschappij’: wil je succesvol participeren, dan dien je je te gedragen als een ondernemer.

Drie fasen

Dat is ook wel eens anders geweest. Tot in de twaalfde eeuw was er een harmonieuze opdeling tussen drie ‘klassen’ van de feodale maatschappij: zij die bidden, zij die strijden en zij die werken. Dan verschijnt er ineens een nieuwe ‘klasse’, die van de kooplieden. Zij werden over het algemeen als een verstoring van de openbare orde gezien, een verderfelijk type mens dat enkel uit is op winstbejag en daarmee de christelijke waarden met voeten trad. In de zestiende en zeventiende eeuw komt er verandering in die houding: winst maken ten koste van anderen werd nog steeds als zondig beschouwd, maar men zag het door de vingers omdat de samenleving er wel profijt van had. De omslag voltrekt zich in de negentiende en twintigste eeuw. De morele kritiek verdwijnt naar de achtergrond en maakt plaats voor een eerbetoon aan de ondernemer, aan de kapitalist die de economie doet opleven.

Neoliberalisme

Op dit moment, stelt Jeroen Linssen, zitten we middenin de volgende fase, een fase die als motto hanteert dat iedereen ondernemer zou moeten worden. Deze fase begon in de jaren ’70 van de vorige eeuw, met de doorbraak van het neoliberale gedachtegoed. De neoliberale politiek volgt een dubbel spoor: aan de ene kant moet het bestuur niet rechtstreeks ingrijpen in de markt, anderzijds moet het bestuur juist het zo goed mogelijk functioneren van de markt stimuleren. Een belangrijk effect van een neoliberaal bestuur is dat er een markwerking wordt geïntroduceerd waar die voorheen niet bestond, zoals in het onderwijs, in zorginstellingen en bij de overheid.

Gevolgen

Een ander effect is dat er een nieuwe levenskunst ontstaat, die elk individu ertoe aanspoort om zijn leven in te richten alsof het een onderneming is. Om ervoor te zorgen dat je inkomsten toenemen, moet iedereen proberen om zijn of haar marktwaarde te vergroten door voortdurend te investeren in je eigen competenties, je Human Capital. Dit gebeurt bijvoorbeeld middels opvoeding en opleiding, medische zorg en het feit dat we inmiddels dag en nacht werken.

Conclusie

Er was een tijd waarin ‘werken aan jezelf’ betekende dat je probeerde een beter, deugdvoller en misschien wijzer mens te worden. Vandaag betekent het ‘zoeken naar nieuwe mogelijkheden tot winst’. Is er nog een way out? Geen idee….

Door: Liesbeth Jansen

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.