'Geluk is iets mentaals'

Rector magnificus Han van Krieken van de Radboud Universiteit opende de avond met een welkomstwoord over het belang van het thema geluk voor de universiteit. Op de Radboud Universiteit wordt er binnen veel verschillende wetenschapsdisciplines over geluk nagedacht. Het is belangrijk om deze kennis te gebruiken om maatschappelijke impact te hebben. Zo kan de Radboud Universiteit bijdragen aan het verhogen van het welvaartsniveau van de maatschappij.

Coca Cola

Filosoof Hans Thijssen van de Radboud Universiteit begon zijn lezing met een kort filmpje van Coca Cola over hoe zij geluk in de wereld willen brengen. Namelijk door een drankautomaat neer te zetten op een campus waaruit de gebruiker meerdere flesjes kreeg, of zelfs een pizza om te delen. Als je als filosoof naar deze film kijkt vallen je verschillende dingen op. Geluk wordt hier gekoppeld aan toeval, binnen de filosofie juist niet. Geluk lijkt hier een moment, maar in de wijsgeertraditie wordt verondersteld dat geluk duurzaam is. Het derde is dat geluk buiten jezelf lijkt te liggen, in de wijsgeertraditie, is dit maar ten dele zo.

Plato

Plato, een klassieke filosoof, is de eerste filosoof die geluk toe-eigent aan de filosofie. Hij houdt zich bezig met de vraag wat een goed leven is, dit staat voor hem gelijk aan een gelukkig leven. Geluk is het hoogste doel in het leven. Maar waarom zijn we dan niet gelukkig? Wat weerhoudt ons ervan om gelukkig te zijn? Dat komt door de diepgewortelde denkgewoontes die we hebben en ons vaak reflexmatig gedrag. We laten ons leiden door onze emoties en verlangens. We zijn in die zin onwetend, zelfs mentaal ziek. Je kunt hier door filosofen van genezen door filosofie te beoefenen.

Mentaal

Verlangens zijn vaak heel onbewust. Ze kunnen worden gecreëerd door je omgeving. Zoals Steve Jobs zei ”People don’t know what they want, until you show it”. Ze zijn ook heel snel. Je kunt opeens door een verlangen overvallen worden en dat verlangen vraagt om ernaar te handelen. De Oosterse en Westerse filosofische traditie geeft ons hulpmiddelen om je begeertes te herkennen en te doorgronden. Maar als we geluk niet in de bevrediging van onze verlangens vinden, waar dan wel? Volgens Hans Thijssen zit geluk in de geest van de mens. Geluk is iets mentaals.

Mens vs. econoom

Vervolgens stelde econoom Esther-Mirjam Sent van de Radboud Universiteit zichzelf in haar lezing de vraag wat geluk is. Het antwoord hierop als mens en als econoom is heel verschillend. Wat is geluk voor je als mens: vriendschap, liefde, leuke dingen doen. Wat is geluk als econoom: zoveel mogelijke materiële welvaart verkrijgen, zo rijk mogelijk worden. Tussen deze twee ideeën zit een spanning. Geld geeft maar een tijdelijk geluksgevoel, maar binnen een land zijn rijke mensen gelukkiger dan arme mensen. Maar mensen in een land dat in zijn geheel rijker wordt, worden niet gelukkiger.

Oudejaarsloterij

In december wordt iedereen gelukkiger van de oudejaarsloterij, zelfs als je niet meedoet. Maar in januari wordt iedereen er ongelukkiger van. Je wordt gelukkig van goede dingen waar je over kunt nadenken. Bij seks wordt je juist ongelukkig door erover na te denken, omdat je je gaat vergelijken met anderen. De hoop die ons gelukkig maakt bij loterijen is niet op kansberekening gebaseerd. Dus zelfs van irrationele hoop worden we gelukkig.

Angst voor verlies

We zijn heel goed in hopen, maar ook erg bang om te verliezen. We horen liever dingen in termen van winst dan van verlies. Dus liever; 90% van de patiënten overleeft, dan 10% van de patiënten overlijdt. En als je bang bent om te verliezen wordt je golfspel slechter. Maar ook proefabonnementen zijn op de angst voor verlies gebaseerd. Je wilt het abonnement niet meer verliezen. En denk ook maar aan de reclames waarbij je maar een korte tijd van een aanbieding gebruik kunt maken.

Maar mensen vinden de dingen die ze hebben, meer waard dan dingen die andere mensen hebben. Wat we hebben waarderen we meer, dan wat we niet hebben. Daarom komt verlies harder aan dan winst. Maar wat is eigenlijk verlies en wat is winst? Verlies gaat niet altijd om geld, maar veel meer om emotionele welvaart.

Ervaringen

Ervaringen maken ons gelukkiger dan materie. Wat kunnen economen met dit idee? Groei maakt dus blijkbaar niet gelukkig. Maar krimp is ook niet goed, want van verlies worden we ongelukkig. Bevindingen over geluk kunnen ook voor beleidsmakers interessant zijn. Maar soms gaan de bevindingen in tegen de common sense. Zo zijn jongeren en ouderen gelukkiger dan mensen ertussenin. Moet je dan je beleid alleen op deze leeftijdsgroep ertussen richten? Het is in ieder geval belangrijk om binnen de economie en bij de ontwikkeling van beleid niet alleen naar geld te kijken, maar ook naar geluk.

In het gesprek tussen Esther-Mirjam Sent en Hans Thijssen vroeg gespreksleider en cognitiefilosoof Frank van Caspel waarom we nu zo veel focus hebben op geluk. Hans Thijssen meende dat de secularisatie hier een grote rol bij speelt. En ook ons welvaartsniveau speelt volgens Esther-Mirjam Sent een rol. Geluk is vooral ook een relatief begrip. Je vergelijkt je eigen geluk altijd met dat van anderen en bepaalt het aan de hand daarvan.

Door: Anouta de Groot

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.