Perfectionist zijn. Hoe doe je dat? | Filosofieworkshop met filosoof Carli Coenen

Perfectionist zijn. Hoe doe je dat? | Filosofieworkshop met filosoof Carli Coenen | Donderdag 19 oktober 2017

In een gezellige Thiemeloods nam een kleine groep deelnemers plaats in een kring voor de interactieve workshop: perfectionist zijn, hoe doe je dat? Filosofe Carli Coenen leidde de bijeenkomst in met achtergrondinformatie en met enkele filosofische bespiegelingen met betrekking tot het begrip perfectionisme. Daarna werd de discussie geopend en het publiek uitgedaagd mee te denken. Ervaart men zichzelf eigenlijk als perfectionist? En is dat iets positiefs of iets negatiefs?

Een paradoxaal verlangen

Een eeuwenoude gedachte is: wij mensen zijn imperfecte wezens. Goden zijn wellicht perfect, maar wij zijn dat niet. We zijn eindig, sterfelijk, beperkt en maken voortdurend fouten. Toch hebben we een notie van wat perfectie is. Het fungeert als een doel waarnaar we kunnen streven. Maar hierin zit iets paradoxaals. In onze poging perfect te willen zijn, beseffen we tegelijkertijd dat we dit ideaal nooit zullen bereiken. Het streven naar perfectie is daarom eigenlijk een paradoxaal verlangen. Toch herkennen we het allemaal. Waarom hebben we deze drang tot perfectie in ons? En hoe speelt dit een rol in ons dagelijks leven?

Perfectie in de Verlichting

Voordat het kringgesprek geopend werd, leidde Carli Coenen de sessie in met twee verschillende filosofische blikken op het begrip perfectie. Ten tijde van de Verlichting groeide het geloof in de ken- en maakbaarheid van de wereld enorm. Denkers als René Descartes en Thomas Hobbes waren er dan ook van overtuigd dat de mens – door gebruik te maken van de rede – heer en meester over de natuur kon worden. De mens is dan misschien wel imperfect, maar met behulp van wetenschap kunnen we de zaken steeds beter meten, berekenen en naar onze hand zetten. Perfectie verschijnt hierdoor als een gefixeerd en meetbaar eindpunt waar we naartoe kunnen werken. Al hetgeen dat niet naar onze wens is vormen we om. In berekenbare stappen komen we zo steeds dichter bij ons perfecte ideaal.

Perfectie in de Oudheid

Een heel andere opvatting van perfectie stamt uit de filosofie van Aristoteles. In tegenstelling tot de Verlichtingsdenkers beschouwde hij perfectie niet als iets meetbaars of als een vastliggend na te streven einddoel. Volgens hem is perfectie altijd mens- en situatieafhankelijk. Iedere situatie is uniek en vraagt om een nieuwe inschatting van de perfecte handeling. Als de situatie verandert, verandert ook wat daar binnen het perfecte is. Wat het perfecte is, is niet iets dat vooraf te berekenen is, maar veeleer iets waar je door ervaring, opvoeding en karaktervorming een gevoel voor ontwikkelt.

Persoonlijk en sociaal perfectionisme

Met Descartes en Aristoteles’ gedachten over perfectie op zak ontvouwde zich een gesprek tussen de deelnemers. Velen van hen geven toe zichzelf als perfectionist te beschouwen. Vragen die vervolgens gesteld worden zijn: voor wie ben je eigenlijk perfectionistisch? Voor jezelf? Of ben je het omdat anderen in je sociale omgeving dat van je verlangen? En het willen voldoen aan een maatschappelijk geaccepteerde standaard, is dat eigenlijk wel perfectionisme? Of wil de perfectionist daar juist steeds aan voorbij? En bovendien, zijn er eigenlijk wel perfectionisten, en mensen die dat niet zijn? Of is het eerder een soort van eigenschap die je soms wel en soms niet hebt? En heb je het recht om van een ander te eisen dat hij of zij net zo perfectionistisch is als jij?

Een vloek en een zegen

Een veel gestelde vraag tijdens een sollicitatiegesprek is: ‘Kun je een negatieve eigenschap van jezelf opnoemen?’ Een antwoord dat dan vaak door de sollicitant gegeven wordt is: ‘Ik ben een perfectionist’. Dit antwoord laat mooi de ambiguïteit van het woord perfectionist zien. Het is namelijk niet écht een slechte eigenschap. Er kleeft zowel iets positiefs als iets negatiefs aan het woord. Enerzijds laat het zien dat je een harde werker bent die er niet de kantjes van afloopt, anderzijds kan het echter ook een valkuil zijn die je belemmert om snel en efficiënt werk gedaan te krijgen. Deze tweedeling komt in het gesprek tussen de deelnemers duidelijk naar voren. Sommigen ervaren hun perfectionisme als een last, een blokkade of een belemmering die hen onvrij maakt. Anderen daarentegen zien het juist als een drijfveer die hen aanzet tot werklust en creativiteit. Deze uiteenlopende ervaringen en opvattingen zorgden voor een levendige discussie tussen de deelnemers, die ook na afloop van de Hoe Doe je Dat, in informele setting gezellig nog even voortgezet werd in de Thiemeloods.

Door: Rob van de Ven

Aankondiging

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.