Twisten over schoonheid
Wat is schoonheid? | Redetwist met theologen Ellen van Wolde en Christoph Hübenthal | Wo 29 november 2017 | 19.30 - 21.30 uur | Dekker van de Vegt, Nijmegen
Vanavond staan in boekhandel Dekker van der Vegt de leden van de rechtbank, theologe Ellen van Wolde en theoloog Christoph Hübenthal, terecht voor de leden van de jury. Die jury wordt gevormd door het publiek. Gespreksleider Liesbeth Jansen is rechter. De theologen twisten over de vraag: Wat houdt schoonheid in? Is schoonheid universeel? Of is de schoonheid juist te vinden in de diversiteit? De jury zit in de zaal en zal het pleidooi van beide sprekers aanhoren. Zij besluiten wie deze redetwist zal winnen. Worden zij overtuigd door Hübenthal en zijn argument voor een traditioneel begrip van universele schoonheid, of juist door het pleidooi van Van Wolde dat schoonheid te vinden is in de diversiteit?
Een universele schoonheid
Christoph Hübenthal spreekt zijn zorgen uit over ons hedendaagse begrip van schoonheid. Hij is van mening dat de huidige tijdsgeest het traditionele begrip van schoonheid uitholt. Dit is een probleem, omdat de mensheid daarmee een van haar meest waardevolle ideeën zal verliezen. Maar wat is het traditionele begrip van schoonheid? Dat is een middeleeuws idee waarin schoonheid samenhangt met goedheid en waarheid. In deze traditionele manier van denken is schoonheid een attribuut van God. Omdat er in de christelijke traditie sprake is van één God, is ook de schoonheid enkelvoudig. Goedheid en waarheid zijn andere attributen van God en al deze attributen deelt hij met zijn schepping. Schoonheid kan zich wel manifesteren op verschillende manieren, bijvoorbeeld in mooie muziek of een goed boek. Het ervaren van schoonheid overkomt je, omdat je niet rationeel kunt bedenken dat je iets mooi gaat vinden. Het aanschouwen van schoonheid roept dit gevoel op en hierin ligt een verlangen naar een betere en completere wereld.
Schoonheid, goedheid en waarheid
Wat kunnen we in onze huidige tijd met deze middeleeuwse manier van denken over schoonheid? Hübenthal denkt dat het verband tussen schoonheid en goedheid nog steeds te vinden is in onze samenleving. Iedereen kent wel een mooi mens in zijn of haar directe omgeving, iemand die in iedere situatie op de juiste manier handelt. Deze mensen hebben een innerlijke schoonheid die zichtbaar wordt door hun goede handelen. Ook in de wetenschap vinden we het verband tussen de schoonheid en de waarheid terug. Niemand minder dan Einstein nam de schoonheid als criterium voor een goede theorie. Hij sprak over lelijke en mooie bewijzen en voor hem waren de mooie bewijzen beter dan de lelijke bewijzen.
Schoonheid in diversiteit
Ellen Van Wolde is het niet eens met het pleidooi van Hübenthal voor een universele schoonheid. Zij denkt dat schoonheid niet te vinden is in het harmonieuze, maar juist in het diverse. Het zoeken naar één enkel ideaal en het idee dat daar de schoonheid te vinden is, is een misvatting. Schoonheid wordt juist ervaren in het onbekende. Buiten onze comfortzone worden we geprikkeld om verder na te denken. Juist daar is de schoonheid te vinden, omdat onze eigen verwachtingen onderuit gehaald worden. De gecanoniseerde kunst, datgene waarvan we van jongs af aan geleerd krijgen dat we het mooi moeten vinden, prikkelt ons niet meer. Door schoonheid universeel te maken haal je juist dat wat het mooi maakt eruit, namelijk het diverse en het onbekende. Schoonheid is in deze zin nooit los van de context, maar altijd afhankelijk van tijd en plaats.
Het gevaar van de schoonheid
De twee opponenten gaan onder leiding van rechter Liesbeth Jansen in discussie over schoonheid. Zijn de huidige schoonheidsidealen nastrevingswaardig en kan schoonheid gevaarlijk zijn? Hübenthal ziet in deze schoonheidsidealen inderdaad een gevaar. Hij maakt onderscheid tussen autonome schoonheid en schoonheid die wordt gebruikt om macht uit te oefenen. De huidige schoonheidsidealen zijn bij uitstek een voorbeeld waarin de schoonheid wordt gebruikt om macht uit te oefenen op mensen. Van Wolde onderkent dit misbruik van de schoonheid en maakt zich zorgen over het idee dat schoonheid foutloos moet zijn. Dit ideaal zorgt ervoor dat iedereen er op dezelfde, Westerse, manier uit gaat zien. Dit vindt zij problematisch.
Het vonnis
De leden van de jury hebben de pleidooien van beide opponenten aandachtig gevolgd en treden in beraad. Zijn zij het eens met Hübenthal die beargumenteert dat schoonheid begint bij persoonlijke ervaringen en dat deze ervaringen uitnodigen om te verlangen naar een completere wereld, een universele schoonheid? Of kunnen zij zich meer vinden in het pleidooi van Van Wolde die zegt dat het idee van een universele schoonheid een goed startpunt kan zijn om persoonlijke ervaringen op te doen en om daarmee eigen ideeën te vormen? Na de stemming velt rechter Jansen het vonnis: het is een gelijk spel, we zijn er nog niet uit. “Dit is mijn vonnis, en daar moet u het mee doen.”
Door: Berit Akse
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.