Jeruzalem, de nieuwe hoofdstad
Trump: Jeruzalem, de nieuwe hoofdstad | Actualiteitencollege met Amerikanist Markha Valenta en religiewetenschapper Heleen Murre-van den Berg | Donderdag 7 december 2017 | 12.45-13.30 uur
Op woensdag 6 december verklaarde de Amerikaanse president Donald Trump dat de Verenigde Staten Jeruzalem als hoofdstad van Israël erkennen, en dat hij van plan is om de ambassade in Israël van Tel Aviv naar Jeruzalem te verplaatsen. Met deze verklaring lijkt een tweestatenoplossing tussen Palestina en Israël verder weg dan ooit. De Arabische landen zijn woedend en de Westerse regeringsleiders zijn bezorgd, terwijl er een spoedbijeenkomst van de Verenigde Naties is georganiseerd. Maar wat heeft Trump eigenlijk precies gezegd en wat zullen de gevolgen zijn voor het vredesproces in Palestina? In een actualiteitencollege kwamen Amerikanist Markha Valenta en religiewetenschapper Heleen Murre-van den Berg samen om, onder leiding van programmamaker Liesbeth Jansen, de gevolgen van Trumps verklaring te bespreken. De lezing werd geopend met een column van politicoloog Peter van der Heiden.
Historische achtergrond van het conflict
De kwestie van wie Jeruzalem is, bestaat al sinds 1948, toen Israël werd gesticht. “De Verenigde Naties hebben in 1948 geen duidelijk besluit genomen over de toekomst van Jeruzalem. Hiermee is een fundamenteel probleem ontstaan en daar heeft men vandaag de dag nog steeds last van”, betoogt Valenta. Dat het uitstellen van het besluit over Jeruzalem rampzalige gevolgen zou hebben, bleek uit de oorlog in 1967 toen Israël Oost-Jeruzalem veroverde. Dat de stad voor zowel moslims, joden als christenen erg belangrijk is, speelt hierbij een rol volgens Murre-van den Berg: “Gaandeweg is de waarde die Israël aan Jeruzalem als hoofdstad hecht steeds groter geworden. Met name na de verovering in 1967 zijn de religieuze motieven pas belangrijk geworden. Toen Israël in de jaren ’80 verklaarde dat zij Jeruzalem niet wilde delen en zich de hele stad toe-eigende, was dit voor veel landen de reden om de ambassade naar Tel Aviv te verhuizen; juist om het conflict niet te laten escaleren en een bepaalde neutraliteit te waarborgen.”
Amerikaanse motieven
Waarom besluiten de Verenigde Staten juist op dit moment om Jeruzalem als hoofdstad van Israël te erkennen? Belangrijke redenen hiervoor zijn de motieven van Trump en de Verenigde Staten zelf. Al vanaf 1995 bestaat er een wet, de Jerusalem Embassy Act, waarin staat dat de Verenigde Staten hun ambassade naar Jeruzalem gaan verhuizen. De wet is oorspronkelijk bedacht als populariteitsstunt tijdens een presidentscampagne, maar de uitvoering ervan werd tot nu ieder half jaar met een zogenaamde waiver om veiligheidsredenen uitgesteld door alle presidenten. Tot nu. “Een belangrijke reden dat Trump dit besluit heeft genomen is om zijn achterban tevreden te stellen. Deze bestaat grotendeels uit conservatieve christenen en joden die graag Jeruzalem als hoofdstad van Israël zien”, stelt Valenta.
Het nieuwe vredesproces
Alhoewel Trumps woorden over Jeruzalem veelzeggend zijn, zijn er ook veel dingen die hij niet benoemt. In zijn erkenning van Jeruzalem als hoofdstad van Israël wordt namelijk niet gesproken over Palestina. Het is op basis van de uitspraak van Trump niet noodzakelijk het geval dat de veelbesproken tweestatenoplossing voor de Verenigde Staten is uitgesloten. Trump zegt niet dat Jeruzalem niet óók de hoofdstad van Palestina zou kunnen zijn. Toch lijkt de uitspraak een grote invloed te hebben op het vredesproces. Het kan gezien worden als een bevestiging dat de huidige onderhandelingen over de twee staten zijn vastgelopen en dat het tijd is voor een nieuwe aanpak. Deze nieuwe aanpak betekent waarschijnlijk dat Palestina vrede zal moeten hebben met de uitbreiding van Israël en dat het creëren van twee levensvatbare staten naast elkaar zo goed als onmogelijk is. Trumps besluit steunt hiermee de daden van Israël die tegen het internationaal recht ingaan. Het nieuwe vredesproces dat in gang zal moeten worden gezet lijkt daarmee een erg eenzijdige kwestie, waarin de Palestijnen niet krijgen waar zij internationaal gezien recht op hebben.
Woedende reacties
De verklaring van de Verenigde Staten zorgde voor veel ophef bij andere landen. In de Arabische wereld reageerde men woedend, en werd de actie gezien als een definitieve bevestiging dat de Verenigde Staten achter Israël staan, iets wat voorheen nog in het midden werd gelaten. Ook vanuit Europa waren de reacties afkeurend. Wat de effecten zullen zijn van deze grootschalige afkeuring is echter nog onduidelijk. “Het is goed mogelijk dat veel Arabische landen minder boos zijn dan hun reactie doet vermoeden”, merkt Murre-van den Berg op. “Wegens banden met de Verenigde Staten en omwille van lokale belangen is het waarschijnlijk dat deze landen het besluit zullen accepteren voor hun eigen belangen. Het is aan de Palestijnen om met een protest te komen dat echte verandering teweeg zal brengen. Dit is echter een moeilijke taak: veel protesten bereiken internationaal maar weinig.” Volgens Valenta is ook de rol van Europa erg terughoudend: “Alhoewel de verplaatsing van de ambassade vanuit Europa sterk wordt afgekeurd, is het onwaarschijnlijk dat Europa verder zal gaan dan mondeling protest. Wanneer Europa moest kiezen tussen mensenrechten en geopolitieke belangen, zien we de afgelopen jaren dat zij bijna altijd voor de laatste kiest. Ook de onderlinge verdeeldheid in de Europese landen maakt het erg moeilijk om tot handelen over te gaan.”
Door: David Leeftink
Podcast:
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.