Geniet van het digitale, maar wel met mate
Door Lisa Doeland
Steeds meer mensen doen tegenwoordig een digitale detox. Even lichaam en geest ontgiften van de constante stroom van mails, appjes en notificaties, van het geping en getril van onze smartphone, dat ons vaak een goed gevoel geeft – nog een like! – maar waar we op andere momenten totaal gestrest van raken. Houdt het dan nooit op?
‘Telefoon uit, werkelijkheid aan’, schrijft de Nederlandse filosoof Hans Schnitzler in Kleine filosofie van de digitale onthouding. Hij vroeg zijn studenten om zich een week lang te onthouden van alles wat de gewone met de digitale wereld verbindt – smartphone, laptop en tablet – en een dagboek bij te houden over hun ervaringen. Zij bleken de werkelijkheid als ‘echter’ te ervaren, kregen meer zelfvertrouwen – ik kan de weg ook vinden zonder telefoon! – en ervoeren meer contact met zichzelf en met hun omgeving.
Dat klinkt natuurlijk geweldig. In de praktijk blijkt zo’n detox echter nogal wat voeten in de aarde te hebben, zoals bleek toen ik me zelf een weekje aan de digitale wereld te onttrekken. Niet alleen werd mijn gebrek aan bereikbaarheid niet door iedereen gewaardeerd – het is onverantwoordelijk, wat als er iets ernstigs gebeurt! – maar ik stuitte ook op legio praktische problemen. Oef, vergeten vooraf speelafspraken voor mijn dochter te maken, uit te zoeken hoe ik van a naar b kom in een mij onbekende stad, etcetera. In de loop van de week heb ik vooral geleerd dat zo’n detox zich met dagelijks leven niet goed laat combineren. De smartphone mag dan pas 10 jaar deel van ons bestaan uitmaken, het is er onlosmakelijk mee vervlochten geraakt.
En gaat het er uiteindelijk niet om dat we in ons dagelijks leven een beter omgang vinden met onze smartphones? Net zoals crashdiëten niet werken, zet ook totale onthouding weinig zoden aan de dijk. Bovendien ligt dat verval in oud gedrag op de loer. Het lijkt me beter om te streven naar een gezonde omgang met onze smartphone en ons er niet door te laten domineren. Zo’n weekje onthouding helpt natuurlijk wel om een eventuele verslaving bloot te leggen. Dan valt ons op hoe vaak we even een lekker digitaal hapje willen, wat verstrooiing, en ontstaat er ruimte voor reflectie op dat gedrag.
Zoals alle technologie ons verandert – van vuur kwam het koken, waarvan we een kleinere maag en kaken kregen en grotere hersenen – heeft ook digitale technologie invloed op hoe wij zijn. Zo blijkt de prikkelgedreven aandacht waar het internet ons toe uitnodigt neurale verbindingen in de hersenen te veranderen. Waar boeken (ook een techniek) ertoe leiden dat we onze aandacht richten en de tijd nemen om het geschrevene te verteren, moedigt het internet ons vaak aan om snel kleine brokjes informatie te verorberen. Geen fast-food, maar fast-thought. Het is lekker en je hebt het zo op, maar echt voeden doet het niet.
Laten we wat vaker stilstaan bij de vraag wat we allemaal in ons hoofd stoppen en of dat wel zo’n goed idee is.
Lisa Doeland is filosoof en programmamaker bij Radboud Reflects. Op maandag 15 januari 2018 was zij gespreksleider bij de lezing Digitale detox. Worstelingen van de smartphone-mens van Hans Schnitzler in concertgebouw De Vereeniging. www.ru.nl/rr/digitaledetox