Hoe een gepolitiseerde ruzie de wonden van een samenleving blootlegt: film en gesprek over ‘The Insult’
The Insult | Film & gesprek over conflict, religie en politiek met religiewetenschapper Heleen Murre-van den Berg en filosoof Evert van der Zweerde | Dinsdag 20 februari 2018 | 19.30 - 22.30 uur | LUX, Nijmegen
"Indrukwekkende film en uitstekende beschouwingen na afloop." (uit een deelnemersevaluatie)
The Insult, geregisseerd door de Libanees Ziad Doueiri, speelt zich af in Beiroet en vertelt het verhaal van een ruzie tussen appartementbewoner Toni en bouwopzichter Yasser. Libanon is verscheurd door burgeroorlogen waarin politiek en religie veelal een belangrijke rol spelen. Door een belediging escaleert de ruzie tussen de twee mannen tot een rechtszaak van nationaal belang waarin de hooggespannen verhoudingen in het land op scherp worden gezet. Kan er nog recht gedaan worden wanneer een conflict wordt gepolitiseerd en beide partijen zowel slachtoffer als schuldige blijken te zijn? En welke rol speelt identiteit en verleden in dit conflict? Onder leiding van programmamaker Liesbeth Jansen gingen filosoof Evert van der Zweerde en religiewetenschapper Heleen Murre-van den Berg, beiden verbonden aan de Radboud Universiteit, in gesprek over de film en de rol van identiteit en trauma bij conflicten.
Dakgoot
Toni, een Palestijnse christen behorende tot de Maronitische kerk, woont in een christelijke wijk in Libanon. Deze wijk wordt opgeknapt door een bedrijf waarvoor Yasser, een Palestijnse vluchteling, werkt als opzichter. Door een defecte waterleiding gooit Toni vanaf zijn balkon water op Yasser. Wanneer Yasser voorstelt aan Toni om zijn dakgoot te repareren wordt de deur in zijn gezicht dichtgeslagen. Yasser besluit om de pijp voor de waterafvoer alsnog te repareren, tot woede van Toni. Toni slaat de nieuwe pijp kapot waarna Yasser hem uitscheldt. Toni eist excuses van Yasser voor deze belediging, maar deze blijven uit en de ruzie escaleert. Beide mannen staan tegenover elkaar in een rechtszaak die later wordt geframed als een conflict tussen een christen en een Palestijn en balanceert op de rand van een burgeroorlog.
Burgeroorlog
Maar wat was in deze situatie de belediging? Het voor de hand liggende antwoord is het uitschelden van Toni door Yasser. Maar hoewel het repareren van een defecte pijp voor ons een vriendelijk gebaar lijkt, kan dat in de context van de film en Libanon ook gezien worden als een provocatie. En het water dat Toni opzettelijk via zijn balkon op Yasser goot? Vanaf het allereerste moment provoceren beide mannen elkaar. Maar ook de advocaten en de media hebben hun eigen verhaal bij deze zaak. Waar het Toni in eerste instantie vooral gaat om excuses wordt later bijna de hele geschiedenis van de burgeroorlog de rechtszaal ingetrokken.
Identiteit
Identiteit speelt een belangrijke rol in The Insult. Murre-van den Berg legt uit dat de hoofdpersonages beiden een soort prototypische partij uitdrukken die betrokken waren tijdens de burgeroorlog. De Maronieten waren een belangrijke agressor die aan het einde van de oorlog een stapje terug hebben moeten doen. Palestijnse vluchtelingen hebben veelal geen verblijfsvergunning en wonen vaak nog in de tot wijken omgebouwde vluchtelingenkampen. Yasser is bevooroordeeld ten opzichte van de Maronieten, omdat hij de christenen in het algemeen ziet als aanstichters van zijn lijden en dat van zijn volk. Toni is bevooroordeeld ten opzichte van Palestijnen, omdat hij vindt dat de komst van de Palestijnen naar zijn land de christenen benadeeld. Essentieel aan het vormen van identiteit zijn de processen van in- en uitsluiting, legt Van der Zweerde uit. Zonder de ander, ‘zij’, kan er geen ‘wij’ ontstaan. En die processen staan in The Insult centraal.
Vreedzaam samenleven
Hoewel conflict in het Midden-Oosten vaak als religieus wordt neergezet speelt religie in The Insult in eerste instantie geen rol. Toni is duidelijk christen, maar Yasser is een niet-gelovige Palestijnse vluchteling. Ondanks dat het verhaal van Tony en Yasser vooral draait om de impact van persoonlijke trauma’s, framet de media het als een politiek en religieus conflict. Toni wordt tegen zijn bedoelingen in uitgemaakt voor ‘Zionistische hond’. Toch komen de twee partijen nader tot elkaar zonder dat er in de rellen op straat een enkel schot wordt gelost. Dat pleit volgens Murre-van den Berg en Van der Zweerde vooral voor de moedwilligheid van de Libanezen. Dat ze zich ondanks alles inzetten voor een vreedzaam samenleven van verschillende identiteiten naast elkaar.
Door: Berit Akse
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.