Investeren in geluk
Economics, Relationships and Happiness | Lecture by political economist Luigino Bruni | Tuesday 27 February 2018 | 19.30 - 21.00 h | Theater Hall C, Radboud University
Geluk en economie zijn twee begrippen die op het eerste gezicht weinig met elkaar te maken hebben. Geluk kun je nou eenmaal niet in de winkel kopen! Volgens Luigino Bruni, hoogleraar politieke economie aan de universiteit van Rome, heeft het nastreven van geluk echter van alles met economie te maken. De twee komen samen in de vorm van relationele goederen, zoals vriendschappen en relaties. Maar de laatste jaren lijken deze relationele goederen te ‘verzakelijken’. We plannen onze vriendschappen steeds meer en maken overal afspraken over zodat we niet gekwetst kunnen worden. Maar is kwetsbaarheid niet juist een belangrijk deel van onze relaties? En maakt deze verzakelijking ons eigenlijk wel gelukkiger? In samenwerking met de Stichting Thomas More bracht Luigino Bruni een volle theaterzaal bijeen om op zoek te gaan naar antwoorden op deze vragen. Na afloop ging hij in gesprek met programmamaker Liesbeth Jansen.
De geschiedenis van geluk
De vraag naar geluk heeft een lange geschiedenis. Volgens Aristoteles was geluk speciaal, omdat het omwille van zichzelf bestaat. Het uiteindelijke doel is gelukkig zijn: daarna is er niets meer. “Volgens de Grieken was geluk verbonden aan actie: het is een bijproduct van deugdelijk leven. Wanneer je op zoek gaat naar geluk zul je het niet vinden. Het is dynamisch, juist omdat het het resultaat is van andere activiteiten”, stelt Bruni. Toch geven we vandaag de dag een hele andere betekenis aan geluk. We vatten geluk op als genot, wanneer we bijvoorbeeld een zak popcorn eten of onze favoriete show op televisie kijken. Maar dit is niet het geluk dat de Grieken voor ogen hadden: het geluk dat komt met deugdelijk leven lijkt vervangen te zijn door het genot dat komt met het consumeren van producten!
Het geluk van de modernen
Alhoewel onze welvaart de afgelopen vijftig jaar enorm is toegenomen, blijkt uit onderzoek dat de mate waarin we ons gelukkig voelen hetzelfde is gebleven. Traditioneel werd altijd gedacht dat dit komt omdat meer geld niet altijd gelukkiger maakt: alleen wanneer je in armoede leeft zou geld een actieve bijdrage leveren. Volgens Bruni ligt dit complexer: “Geluk wordt vandaag de dag gemeten in individueel geluk. Toch is datgene waarvan we het meest gelukkig worden juist publiekelijk, zoals vriendschappen of relaties. In plaats van ons te richten op individueel geluk, zouden we ons juist moeten richten op de sociale verhoudingen die we tot elkaar hebben!” Dit is wat Bruni relationele goederen noemt: verhoudingen die niet het middel tot iets anders zijn, maar waarbij juist de relatie zelf het doel is. Geluk bestaat namelijk uit meer dan slechts het nastreven van zoveel mogelijk genot.
Relationele goederen
De laatste jaren investeren we steeds minder in deze relationele goederen. Dit is niet zo gek, vindt Bruni: “Kwetsbaarheid is een belangrijke reden waarom relationele goederen steeds meer verzakelijken. We maken overal afspraken over, om niet in pijn te worden gelaten. Toch is dit niet de beste manier om gelukkig te worden. Er is een diepe link tussen geluk en tragedie en het is onmogelijk om aan deze link te ontsnappen.” Door onze relaties steeds meer vast te leggen, denken we onder deze kwetsbaarheid uit te komen. Maar door te proberen hieraan te ontsnappen, missen we ook het geluk dat hiervan komt: tragedie en geluk vormen twee zijden van dezelfde medaille.
Relatieve prijs
Een andere reden waarom relationele goederen steeds meer afnemen is dat de relatieve investering duurder is geworden. Dit heeft weinig te maken met de relationele goederen zelf: het onderhouden van relaties is al hetzelfde sinds Adam en Eva. De verandering komt doordat het steeds makkelijker is geworden om te investeren in individueel genot. Zo geven we veel geld uit aan luxeproducten zoals auto’s en grotere televisieschermen, omdat dit vaak makkelijker is dan een avond met vrienden doorbrengen. Via de markt worden deze producten steeds goedkoper en daarmee wordt het makkelijker om te investeren in deze goederen. Doordat de prijs van relationele goederen echter hetzelfde blijft, wordt haar relatieve prijs duurder. Ondanks dat de relationele goederen hetzelfde zijn gebleven, is het moeilijker geworden om hierin te investeren!
Tijd als investering
Het individuele streven naar geluk ligt daarmee aan de basis van de economie. Maar we zouden onze tijd ook aan stimulerende middelen kunnen besteden die meer belonend zijn, zoals schilderen, kunst of muziek maken. Dit zijn activiteiten die zorgen voor meer geluk, maar niet door de markt worden opgedrongen. Bruni pleit daarom om de relationele goederen weer centraal te stellen in de economie: “Waar de economie nu draait om goederen die de mensen van genot voorzien, zouden we juist het publieke geluk centraal moeten stellen. Dit kunnen we bereiken door meer te investeren in relationele goederen zoals vriendschappen, relaties en kunst: dingen waar we samen gelukkig van worden.” Alhoewel we ons hiervoor kwetsbaar zullen moeten opstellen, is dit toch belangrijk: je kunt namelijk niet in je eentje gelukkig worden!
Door: David Leeftink
Podcast:
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
Do you want to stay up to date about our activities? Please sign in for the English newsletter.