Geloof en nederigheid: hoe religies van elkaar kunnen leren
A Religious Dialogue: It’s Possible | Edward Schillebeeckx Lecture by theologian Catherine Cornille| Thursday 8 March 2018 | 19.30 – 21.00 hrs | Theater Hall C, Radboud University
"Toegankelijke lezing, met interessante, fascinerende verbanden die Catherine Cornille legde tussen boeddhistische principes en christelijke ideeën. Die dwarsverbanden neem ik zeker mee." (uit een deelnemersevaluatie)
In een globaliserende wereld komen verschillende geloofsuitingen steeds vaker samen. Alhoewel iedereen graag in vrede wil leven, leidt dit in de praktijk vaak tot conflict in plaats van gesprek. Waarom is het zo moeilijk om een interreligieuze dialoog aan te gaan? En is dit eigenlijk überhaupt wel mogelijk? Volgens Catherine Cornille, theoloog aan de universiteit van Boston, ligt de oorzaak hiervan binnen de religies zelf. Omdat religies menen de waarheid te hebben gevonden, staan zij niet meer open voor de overtuigingen van anderen. Op uitnodiging van Radboud Reflects in samenwerking met Stichting Edward Schillebeeckx en Tijdschrift voor Theologie gaf Cornille een lezing over het belang van nederigheid in de interreligieuze dialoog. Na afloop ging zij in gesprek met theoloog Erik Borgman.
Een nieuwe opvatting
Nederigheid is een begrip dat vandaag de dag maar weinig populariteit ondervindt. In een cultuur waar succes en prestaties centraal staan, wordt het vaak opgevat als een belemmerende factor: een beperking om ons op onze plaats te houden. We zien nederigheid als ethisch voorschrift: wees bescheiden! Volgens Cornille heeft nederigheid echter een hele andere betekenis: “Wanneer we kijken naar het vroege christendom, is nederigheid juist een middel om dichter bij God te komen. Door nederig te zijn komt ons ego hier niet tussen. Nederigheid is dus niet bedoeld om ons ‘eronder te houden’ maar het verheft ons juist!” In plaats van nederigheid te zien als een morele deugd, moeten we haar als existentieel begrip opvatten: het leert ons iets over wie we zijn.
Lessen uit het Boeddhisme
Nederigheid speelt niet alleen binnen het christendom een belangrijke rol. In alle grote wereldreligies heeft zij een centrale waarde, en met name binnen Oosterse tradities komt zij sterk terug. Van deze religies zou het christendom kunnen leren, stelt Cornille: “Interreligieuze dialoog is cruciaal: het kan de katalysator zijn om bepaalde elementen van de eigen traditie te ontdekken die verloren zijn gegaan. Dialoog met andere religies betekent niet het opgeven van het eigen geloof, maar juist het herstellen hiervan.” Zo staat binnen het boeddhisme het achterlaten van het ego centraal. Dit wordt niet gedaan door trots en arrogantie de schuld te geven, maar juist door de aandacht te richten op hoe zij ontstaat. Het christendom zou dit kunnen gebruiken als middel om nederigheid weer ontologisch op te vatten. In plaats van steeds opnieuw het slechte karakter van trots te benadrukken, zou de verbinding met God centraal komen te staan. Via dialoog met andere religies kan het christendom dus zijn eigen doctrine herontdekken, en dit zou de basis moeten zijn voor iedere interreligieuze dialoog.
Voorbij het theologisch absolutisme
Een van de grootste obstakels in de religieuze dialoog is de overtuiging van religies dat zij de ultieme waarheid hebben gevonden. Dit wordt ook wel theologisch absolutisme genoemd. Doordat iedere religie meent te weten hoe het echt zit, staat zij niet meer open voor wat andere religies te bieden hebben. Een denker die dit absolutisme tegen ging was Edward Schillebeeckx. Volgens Schillebeeckx heeft Jezus Christus nog niet alle waarheid van God aan ons laten zien en kunnen we deze ontdekken via andere religies: “Door andere religies te zien als potentiële bron van inspiratie kan het christendom zichzelf beter leren begrijpen“, beargumenteert Cornille. “In plaats van andere religies als ‘minder’ te beschouwen, zouden we ze moeten zien als een waardevolle toevoeging. Alle religies dragen samen namelijk meer waarheid dan één specifieke religie alleen.” Door het theologisch absolutisme achter ons te laten, openen we de deur voor het religieuze gesprek.
Herwaardering
Cornille pleit voor een revival van de term nederigheid. Ondanks de negatieve associaties die gepaard gaan met dit begrip, kan het een waardevolle toevoeging in ons leven zijn. “Wanneer we naar onze samenleving kijken, zien we dat het boeddhisme erg populair is. Het streven naar rust en heelheid slaat erg aan. Deze begrippen staan echter ook aan de basis van nederigheid in het christendom: ook hier draait het namelijk om geluk, liefde en vrede.” Deze nederigheid is de sleutel om het religieuze gesprek aan te gaan: pas wanneer we nederig zijn, kunnen we echt openstaan voor waarheid buiten onze eigen religie.
Door: David Leeftink
Podcast:
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
Do you want to stay up to date about our activities? Please sign in for the English newsletter.