Liefhebben en jezelf zijn
Liefhebben | Lezing door filosofen Annemarie van Stee en Jan Drost | Woensdag 25 april 2018 | 19.30 – 21.30 uur | l Collegezalencomplex Radboud Universiteit
"Twee goede sprekers die verschillend van elkaar waren qua visie, en een goede gespreksleider Cees, die een inspirerende discussie heeft geleid. Ben blij dat Jan Drost nog bereid was om met ons na te praten in het cultuurcafé. Super avond! Smaakt naar meer!" (uit een deelnemersevaluatie)
In het dagelijks leven hebben we ontzettend veel lief: je houdt van je familie, je geliefde, je vrienden en je huisdier. Toch blijkt dat wanneer we erover nadenken, het moeilijk is aan te geven wat liefhebben eigenlijk is. Wat betekent het nu eigenlijk om van iemand te houden? Houden we op dezelfde manier van onze vrienden als van onze partners? En wat zegt het eigenlijk over jezelf? Filosoof Annemarie van der Stee van de Radboud Universiteit en filosoof Jan Drost van de Hogeschool Amsterdam gingen op zoek naar antwoorden. Na afloop gingen zij in gesprek onder leiding van Cees Leijenhorst, filosoof aan de Radboud Universiteit.
Liefde vormt ons
Er is een sterk verband tussen liefhebben en jezelf zijn. Al in de oudheid dacht men na over wat het betekent om lief te hebben. Volgens Plato waren we ooit wezens met vier armen en vier benen die door de goden gescheiden werden. Sindsdien zouden we altijd opzoek zijn geweest naar onze wederhelft. Alhoewel de meeste mensen niet meer in dit verhaal zullen geloven, is het denken vanuit een wij iets wat we nog steeds veel doen, stelt Van der Stee: “Wanneer we liefde opvatten vanuit een wij, ontstaat er liefde in een nieuwe identiteit. We gaan hier helemaal in op en delen alles met elkaar. Liefde zorgt ervoor dat we veranderen wie we zijn.” Liefde hoeft niet altijd romantisch te zijn: het bestaat ook tussen vrienden, ouders, kinderen of familie. Ook hierbij is liefde iets dat ons vormt. Wanneer je van iemand houdt laat het lot van diegene ons niet koud: je omarmt de belangen van de ander als je eigen belangen. Liefde is daarmee bepalend voor wie je bent.
Jezelf en de ander
Toch is ook autonomie een belangrijk aspect van liefhebben, stelt Van der Stee: “Liefhebben gaat niet alleen over de ander, maar ook over jezelf. Wanneer twee mensen van elkaar houden, betekent dit niet meteen dat ze ook dezelfde identiteit hoeven aan te nemen. Als de een iets mooi vindt dat de ander niet kan uitstaan, is juist het respecteren van deze eigen identiteit belangrijk.” Liefde bestaat zowel uit het toewijden aan de geliefde als aan de identiteit van diegene. In plaats van dingen op te geven die waardevol voor je zijn, is het juist van belang autonoom te blijven. In romantische relaties zou de ene persoon niet ondergeschikt aan de ander moeten zijn. Pas wanneer beiden zich autonoom tot elkaar verhouden, kan je écht beginnen met van elkaar gaan houden.
Liefdesverdriet
Liefde gaat niet alleen over geluk. Om liefde beter te vatten moeten we ook kijken naar wanneer zij er niet meer is, stelt Drost: ”Wanneer de liefde bij de ander ineens weg is, ervaren we liefdesverdriet. Het moeilijke hieraan is dat de liefde niet meer wederkerig is: het is iets van jezelf geworden. Dat kan heel heftig zijn: voor sommige mensen is het alsof de wereld vergaat!” Toch betekent dit niet dat liefdesverdriet iets slechts is: “Wanneer de ander bij je weggaat, verdwijnt er ook een deel van jezelf. De persoon die je was voor de ander is verdwenen en dat is onvervangbaar. De specifieke persoon die je was komt nooit meer terug, dat is wat liefdesverdriet zo pijnlijk maakt.” Liefdesverdriet is niet alleen maar het missen van de ander: het is ook een vorm van zelfverlies.
Relationele wezens
Tegenwoordig vinden we het erg belangrijk dat we zelf bepalen wie we zijn. Autonoom beslissen over je eigen identiteit is een sterk ideaal in onze cultuur. Toch is je identiteit helemaal niet zo onafhankelijk: wie we zijn wordt bepaald door de verhoudingen die we hebben tot anderen. Drost legt uit: “Wanneer je een lijst maakt met dingen die je identiteit bepalen, zal er niets op staan waar geen andere mensen voor nodig zijn. Identiteit is een sociale constructie: geliefde, ouder of zelfs kluizenaar kún je niet alleen zijn. We zijn door en door relationeel. Mensen zijn sociale wezens die pas vrij kunnen zijn in relaties met anderen.” Hier kunnen we houvast aan verlenen. In plaats van afhankelijkheid op te vatten als een zwakte, moeten we dit juist zien als iets moois. Door ons afhankelijk op stellen, krijgen we het vermogen om lief te hebben. Liefde zit hem namelijk niet alleen in compleet autonoom en onafhankelijk zijn, maar ook in jezelf over durven te geven aan de ander.
Door: David Leeftink
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.