18|05|15 Straatvloggers en relschoppers: nieuwe politieke stemmen | Lezing door filosoof Femke Kaulingfreks
Straatvloggers en relschoppers: nieuwe politieke stemmen | Lezing door filosoof Femke Kaulingfreks | Dinsdag 15 mei 2018 | 20.00 – 21.30 |LUX, Nijmegen
De Tweede Kamer, verkiezingen, macht, mannen van middelbare leeftijd, Unilever en Shell. Een greep uit de associaties van het publiek met het woord “politiek”. Antropoloog en politiek filosoof Femke Kaulingfreks merkt op dat al deze associaties betrekking hebben op de institutionele politiek. En laat jongeren, in het algemeen en jongeren met een migratie-achtergrond in het bijzonder, daar nou juist een grote afstand tot ervaren. Waarom denken we bijvoorbeeld minder snel aan activisme of demonstraties? Daar voelen jongeren zich aanmerkelijk meer door aangesproken. Volgens Kaulingfreks hebben jongeren weinig op met “de politiek”, maar dat betekent niet dat ze geen deelhebben aan wat zij “het politieke” noemt en dat zij niet politiek handelen. Na afloop ging Kaulingfreks, onder leiding van politiek filosoof Stefan Schevelier, in gesprek met politiek filosoof Mathijs van de Sande over de vraag wie eigenlijk bepaalt wat politiek genoemd wordt en of daar spelregels voor zijn.
Politieke betrokkenheid van jongeren
Hoewel activisme zonder twijfel tot het domein van het politieke behoort, is dat niet iets waar we snel aan denken bij “politiek”. Er wordt van jongeren vaak gezegd dat ze niet betrokken of geëngageerd zijn, maar volgens Kaulingfreks is het activisme bij uitstek iets van de jeugd. De March for Our Lives in de VS naar aanleiding van de high school shooting in Florida, de Black Lives Matter-beweging, en in Nederland de anti-Zwarte Piet-beweging, ze worden allemaal gedragen door jongeren. Maar het is niet alleen zo dat de betrokkenheid van jongeren minder in het oog springt, omdat wij het minder snel als politiek zouden bestempelen, maar ook omdat zij via andere mediakanalen communiceren. Zo ging de speech van Naomi Wadler in eerste instantie viral via Facebook en andere sociale media en werd deze pas later via de traditionele media verspreid. In haar speech kaart de 11-jarige (!) activiste Wadler het probleem aan van representatie. Wat als je formeel dezelfde rechten hebt, maar als zwarte vrouw in de praktijk niet wordt gehoord en je leven niet hetzelfde waard blijkt als dat van andere burgers? Ook in Nederland laten jongeren, die zich niet gerepresenteerd voelen, via andere kanalen van zich horen.
“Politiek” en “het politieke”
Kaulingfreks maakt een onderscheid tussen “politiek” als model voor regeren en “het politieke” als ‘betrokkenheid bij zaken die het individuele belang overstijgen’. Zij vergelijkt politiek met een spotlight. Wie binnen het licht van het spotlight valt, wordt gerepresenteerd. Wie daarbuiten staat kan haar of zijn wensen en frustraties niet kenbaar maken, omdat die domweg niet worden (h)erkend. Zo ziet zij in de “treitervlogs” van Ismail Ilgun niet (alleen) een pestkop aan het woord, maar ook een jongen die zijn ongenoegen uit over de wijk waarin hij woont. Zo werd een groep verveelde tieners in Poelenburg door Mark Rutte tot “treitervloggers” gebombardeerd. Het was immers ook verkiezingstijd. Waarom kijken we nog altijd met een mildere blik naar studenten van een vereniging als Vindicat en worden zij niet tot “treiterstudenten” omgedoopt? Er wordt niet zelden met twee maten gemeten. Hoewel tweede generatie-migranten zich Nederlander voelen en formeel dezelfde rechten hebben, lopen zij voortdurend tegen allerlei vormen van uitsluiting aan (zoals op de arbeidsmarkt en op de woningmarkt) en voelen zij zich vaak tweederangsburgers.
In de spotlights staan
Wat als diegene die worden uitgesloten een plek in de spotlight zoeken? Als voorbeeld noemt Kaulingfreks de Franse toneelschrijfster, feministe en politiek activiste Olympe de Gouges (1748-1793) – waarvan overigens niemand in het publiek gehoord had, iets wat Kaulingfreks’ punt treffend ondersteunde – die kritiek had op zogenaamd universele mensenrechten, omdat deze niet golden voor vrouwen en voor inwoners van de koloniën. Kaulingfreks merkt fijntjes op dat de politieke stem van De Gouges eigenlijk past écht serieus genomen werd toen zij onthoofd werd tijdens de Terreur in 1793. Blijkbaar was haar stem te helder en daarmee te gevaarlijk geworden.
Het doorbreken van het dominante representatiepatroon gaat niet zonder slag of stoot. Wie een plek binnen de spotlights probeert te veroveren en probeert in te breken in de macht, gaat niet altijd zachtzinnig en zonder geweld te werk. Hoewel rellen volgens Kaulingfreks niet per sé goed zijn, vind zij het wel belangrijk om er de politieke betekenis van in te zien. Het kan overigens ook zonder geweld. Als voorbeeld noemt zij 'Controle Alt Delete', een campagne tegen etnisch profileren door de politie, die onder meer bestaat uit een jaarlijkse bijeenkomst in de Melkweg in Amsterdam waar jongeren met een migratie-achtergrond in gesprek gaan met de politie.
Door: Lisa Doeland
Podcast:
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.