Het belang van goed eten
Goed eten | Lezing door filosoof Michiel Korthals | Donderdag 30 augustus 2018 | 19.30 - 21.00 uur | Cultuurzaal C, Elinor Ostrom gebouw, Heyendaalseweg 141, Nijmegen
Radboud Recharge - Wat op je bord komt beïnvloedt de wereld | BN De Stem - 'De omgang met ons voedsel is compleet doorgeslagen' (Ook in de Gelderlander en Het AD)
"Goede spreker, discussie en goed gemodereerd. Boven verwachting interessant." (uit een deelnemersevaluatie)
Eten is een belangrijk onderdeel van ons leven. Het is niet alleen nodig om te overleven en gezond te blijven, maar het is ook een sociale activiteit die ons samenbrengt. Vandaag de dag besteden we hier echter steeds minder aandacht aan. In plaats van de tijd te nemen voor om zelf uitgebreid te koken, warmen we vaak snel een kant en klare maaltijd op in de magnetron of halen bij de McDonalds een hamburger. Maar wat betekent dit voor onze gezondheid? En wat zijn de gevolgen voor het milieu en de dieren? Volgens Michiel Korthals, hoogleraar filosofie aan de Universiteit van Wageningen, zijn we vervreemd geraakt van ons voedsel: we weten niet meer waar het vandaan komt en wat hier mee gebeurd is. Tijdens een drukbezochte lezing beargumenteerde Korthals waarom goed eten ertoe doet. Na afloop ging hij in gesprek met filosofen Luca Consoli en Lisa Doeland, beiden verbonden aan de Radboud Universiteit, over de vraag hoe we kunnen zorgen voor smaakvoller en ethisch verantwoord voedsel.
De kokende mens
Toen een miljoen jaar geleden het vuur werd ontdekt, kwam de mens er al snel achter dat gekookt eten niet alleen heel lekker is maar ook nog eens goed vult. Door voedsel te koken kunnen we voedsel sneller verteren en houden we meer tijd over voor andere dingen. Korthals legt uit: “De mens is een kokend wezen. Het verbouwen en bereiden van voedsel maakt ons tot mens. Niet alleen halen we uit gekookt eten meer voedingsstoffen, het vormt ook een belangrijke sociale activiteit. Het delen van een maaltijd verbindt en leidt vaak tot een goed gesprek, wat je vrijer en creatiever maakt.” Goed eten is dus niet alleen een fysiologische kwestie, het is ook sociologisch gezien van belang.
Vervreemding
Bij eten komen veel dingen kijken. Er gaan ontzettend veel processen aan vooraf voordat er een maaltijd op je bord ligt. Denk maar aan de landbouw, de marketing, de verwerking van voedsel en het afval dat het achterlaat. Vandaag de dag zijn we ons hier steeds minder van bewust, stelt Korthals: “Het huidige voeding- en landbouwregime produceert grote problemen, zoals de opwarming van de aarde, vernietiging van het milieu en het lijden van dieren. Voeding is een sector geworden die is weggehaald uit ons dagelijks leven en als gevolg hiervan zijn we ons niet meer bewust van wat er allemaal met ons eten gebeurd.” Er is een kloof ontstaan tussen de consument en de producent. De consument is vervreemd geraakt van zijn voedsel. Terwijl de industrie de productie zoveel mogelijk probeert te verhogen, lijden het milieu en onze gezondheid eronder en is er van dierenwelzijn geen sprake meer. Willen we deze problemen aanpakken, dan zullen we deze kloof de consument en zijn eten moeten overbruggen.
Goed eten en duurzaamheid
Het is belangrijk dat we vragen bij ons eten stellen: is het duurzaam? Respecteert het de planten en dieren? En respecteert het de boeren? De intensieve landbouw lijkt hier niet aan te voldoen. Er wordt elk jaar maar liefst 4000 kilo chemische stoffen over het land gegooid, er vindt veel dierenleed plaats en boeren die hier niet in meegaan kunnen het moeilijk bijbenen. Het is daarom tijd voor een alternatief, stelt Korthals: “In plaats van het land te bestrijden met chemische middelen moeten we juist de natuurlijke bodemprocessen gebruiken die binnen de natuur voorkomen. Zo gebruiken we de natuur op een manier waarbij we de natuur respecteren. We moeten streven naar agrodiversiteit: de natuur dienen om jezelf te kunnen voeden.” Dit gebeurt bijvoorbeeld binnen de biologische en acro-ecologische landbouw. Deze landbouw vindt lokaal plaats en zorgt ervoor dat we minder vervreemd raken van ons voedsel: de kloof tussen onszelf en ons eten wordt zo kleiner.
Voedselvaardigheden
We besteden veel aandacht aan taalvaardigheden en gezondheidsvaardigheden, maar wat we niet leren op school is hoe je goed met eten moet omgaan. Dit betreft zowel het kopen van producten als het koken zelf. Als we kinderen niet leren om deze vaardigheden te ontwikkelen, is het niet raar wanneer veel jonge mensen elke dag in de McDonalds eten. Er moet dus ook sociale steun komen om de vervreemding tegen te gaan. Luca Consoli beaamt dit: “Het is belangrijk om stil te staan bij de maatschappelijke rol die we samen dragen voor de omgang met voedsel. Als we willen dat onze omgang met voedsel vooruitgaat, moeten we ook inzien dat het een complexe kwestie is. Het is niet zo simpel als zeggen dat het eten van een hamburger fout is.”
Om onze vervreemding met voedsel tegen te gaan, zijn er dingen die we zelf kunnen doen, betoogt Korthals. In plaats van ons eten uit de intensieve landbouwprocessen te halen, moeten we ons meer bemoeien met de landbouw en de voeding en hier vragen bij stellen. Door meer toenadering naar lokale boeren te zoeken, komen we dichter bij ons eten en worden we bewuster van wat er nu écht op ons bord belandt. Zo maken we ons eten smaakvoller, duurzamer en krijgen we meer zeggenschap over ons voedsel.
Door David Leeftink
Podcast:
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.