African Philosophies: A Relational Perspective | Lecture by philosopher Séverine Kodjo-Grandvaux
African Philosophies: A Relational Perspective | Lecture by philosopher Séverine Kodjo-Grandvaux | Monday 17 September 2018 | 19.30 – 21.00 hrs | Collegezalencomplex Radboud University, Nijmegen
De Frans-Ivoriaanse filosoof Séverine Kodjo-Grandvaux was in Nijmegen om een lezing te geven over Afrikaanse filosofie. Volgens haar kan kennis over Afrikaanse filosofieën ons helpen bij hedendaagse crisissen. De ecologische crisis, de financiële crisis, de democratische crisis, allemaal hebben ze een basis in ons moderniteitsdenken. Het idee dat wij mensen superieur zijn aan anderen en er een kloof is tussen de mens en de natuur. In Afrikaanse filosofieën staat juist de gemeenschap en de verbondenheid voorop. In het gesprek na afloop van haar lezing ging filosoof Philippe van Haute van de Radboud Universiteit met haar in gesprek over de oppositie en de dialoog tussen Westerse en Afrikaanse filosofie.
Eenzaam met elkaar
Door internet is de wereld heel klein geworden. Iedereen is altijd met elkaar verbonden. We weten alles van iedereen, maar tegelijk zijn we eenzamer dan ooit. We hebben de link met onze medemensen verloren en met de wereld om ons heen. Dit zie je ook terug in de ecologische crisis en de breuk tussen mens en natuur. Volgens Kodjo-Grandvaux kan Afrikaanse filosofie deze disconnectie doorbreken met zijn relationele denken. We moeten het Westerse moderniteitsdenken doorbreken en weer gevoel krijgen voor collectief leven.
De aarde als grondstof
We zien de mens vaak als de meester van het universum en van de natuur. De natuur is louter grondstof die we kunnen gebruiken als we willen. Kodjo-Grandvaux stelt dat deze objectivering van de wereld en de natuur ertoe leidde dat we onszelf gingen zien als overheerser en eigenaars. Dit idee ligt ten grondslag aan het kolonialisme. Als de mensen in Afrika zelf hun land niet ontginnen, dan mogen wij dat toch doen? Afrikaanse filosofie geeft ons een alternatief voor dit overheersers denken. Een manier van denken waarbij we ons verbinden met de aarde en kijken naar verzorging in plaats van ontginning. Een denken waarbij we op een niet gewelddadige manier de wereld als inclusief kunnen zien.
Ubuntu
Dit inclusieve denken waarbij het land niet van individuen is, maar van de groep en we er zorg voor moeten dragen stoelt op het idee van Ubuntu. Mandela vertaalde Ubuntu als Ik ben, omdat wij zijn. We moeten niet denken in tegenstellingen, in rijk en arm, in wij tegen zij, ik tegen de anderen, de mens versus de natuur, maar in verbondenheid en gemeenschap. Dit idee van gemeenschap moet groot gedacht worden. Het gaat niet alleen om de mensen die er nu zijn, maar ook om voorouders, toekomstige generaties en alle levende wezens. Het gaat om de totaliteit van de natuur. We moeten niet antropocentrisch denken, maar ecocentrisch.
Kosmologie
Belangrijk in Afrikaanse filosofieën is het idee van de kosmos. Onze wortels bevinden zich niet in de grond, maar in de kosmos. We staan in relatie en zijn afhankelijk van andere mensen, andere levende wezens, de aarde en de kosmos. Deze verbinding is niet alleen organisch, maar ook spiritueel, filosofisch en soms religieus, maar vooral sociaal. Als we naar de kosmos kijken zien we het belang van relaties. Neem het virtuele deeltje. Dit deeltje gaat heen en weer tussen stabiele deeltjes en door deze beweging ontstaat bijvoorbeeld nucleaire energie. Deze virtuele deeltjes hebben echt kracht en leren ons dat de wereld zichzelf creëert in de interactie, in relaties. Dit vraagt om een holistisch denken, waarbij we de verbondenheid van alles met elkaar zien. Hierbij hoort ook een bijpassend filosofisch denken.
Palabre
Dit idee van gemeenschap en verbondenheid vindt zijn weerslag in het idee van Palabre. Palabre betekent dat je bij een conflict met elkaar in gesprek gaat in plaats van mensen alleen wegzet als dader of slachtoffer. Deze gesprekken vinden plaats binnen de hele gemeenschap. Op deze manier bouw je aan de fundamenten van een samenleving. Je moet je schuld zeker ‘betalen’, maar tegelijk is het belangrijk de integriteit van slachtoffer en dader in ere te houden. Het gaat niet om conflict, maar om consensus. In de publieke ruimte wordt een mening gevormd, die vervolgens weer de gemeenschap vormt.
Afrikaanse versus Westerse filosofie
Het idee van gemeenschap en verbondenheid kan in de Westerse filosofie helpen om na te denken over hedendaagse crisissen. We kunnen veel leren van bio-centrische filosofieën van andere culturen. Op deze manier kunnen we ons weer verbonden gaan voelen met anderen en met de natuur. We zijn onderdeel van de wereld en verbonden met haar, geen buitenstaanders die haar overheersen en gebruiken.
Door: Anouta de Groot
Podcast:
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
Do you want to stay up to date about our activities? Please sign in for the English newsletter.