Wat te doen met de budgetten van NWO: geld overhevelen of geduldig afwachten?
NWO, tijd voor verandering? | Academic Affairs met vicedecaan onderzoek Frits Vaandrager en vicevoorzitter van het college van bestuur Wilma de Koning | Woensdag 3 oktober 2018 | 12.30 – 13.15 uur | Hal Huygensgebouw, Radboud Universiteit
Al enige tijd bestaat er onvrede onder wetenschappers over het toekennen van onderzoeksbudgetten via NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek). Zo zou deze manier van onderzoeksgeld verdelen leiden tot onnodige publicatiedruk, zou het slecht onderzoek in de hand werken en zou het succesvolle wetenschappers nog succesvoller maken, het zogenaamde Dagobert Duck-effect. Naar aanleiding van deze kritiek heeft NWO de nodige verbeteringen doorgevoerd, maar een publicatie begin dit jaar gooide opnieuw olie op het vuur. Filosofen Krist Vaesen en Joel Katzav toonden aan dat de wetenschap volledig gefinancierd kan worden van het geld dat nu wordt besteed aan het verdelen van onderzoeksgelden via NWO. Is de kritiek op NWO terecht, en wat is het alternatief? Vicevoorzitter van het college van bestuur Wilma de Koning en vicedecaan onderzoek van de Faculteit NWI Frits Vaandrager stonden in de discussie onder leiding van filosoof Jeroen Linssen soms lijnrecht tegenover elkaar.
Hoge kwaliteit, maar voor hoe lang?
Wilma de Koning trapte de discussie af met het bespreken van de huidige problemen. “Alle jaren dat ik in het hoger onderwijs werk, is er een roep om meer geld. Het bedrag per student daalt al jaren, en de werk- en matchingsdruk stijgt alsmaar. Met enige trots moet ik constateren dat de universiteiten, ondanks deze omstandigheden, erin zijn geslaagd om een zeer hoge kwaliteit van onderwijs en onderzoek te realiseren. Maar hoe lang houden we dat vol?”
Meer ruimte voor wetenschap
De Koning gaf een oplossing voor de problematiek in haar eerder verschenen column: verschuif honderd miljoen van de tweede geldstroom, onderzoeksmiddelen van onder andere NWO, die op basis van competitie verdeeld worden, naar de eerste geldstroom, de rijksbijdrage aan het hoger onderwijs. Hoewel competitie bij kan dragen aan de kwaliteit wordt een substantieel deel van het budget uitgegeven aan het doen van aanvragen. Bij een verschuiving snijdt het mes volgens De Koning aan twee kanten: “Voor de universiteiten voelt het als twee keer extra geld: het is vrij te besteden en hoeft niet gematcht te worden. Ook is dit een structurele bijdrage, waardoor de universiteit meer vaste contracten kan aanbieden en zullen aanvraagdruk en werkdruk dalen. Hierdoor krijgen we meer ruimte om in vrijheid de wetenschap te bedrijven.”
Vernieuwing
Frits Vaandrager liet duidelijk merken het oneens te zijn met de oplossing van De Koning. Hij gaf aan dat NWO sinds 2017 in korte tijd veel bereikt heeft: zo zijn de financieringselementen verminderd, is het Dagobert Duck-effect afgenomen, en is er een open competitie met dertig procent meer budget. Het onderzoek van Krist Vaesen en Joel Katzav, die aantoonden dat bij het opdoeken van NWO genoeg geld vrij komt om het huidige onderzoek volledig te financieren, klopte volgens Vaandrager niet. De werkelijke bedragen per onderzoeker zouden veel lager liggen. Het opheffen van NWO zou volgens hem bijzonder onverstandig zijn. “Er zijn enorme verschillen in kwaliteit van onderzoek. Universiteiten zeggen dat zij beter de kwaliteit in kunnen schatten, maar dit is niet waar. Hoogleraren hebben tunnelvisies: al het onderzoek buiten het eigen vakgebied is minder belangrijk. De NWO-competitie zorgt ervoor dat jong talent kan doorbreken, ook al is de universiteit niet direct overtuigd van hun talenten. Gezonde competitie zorgt voor vitaliteit en kwaliteit.”
Geduld hebben
Dertig procent van de aanvragen bij NWO worden gehonoreerd. “En dat is best goed,” aldus Vaandrager. Hij signaleerde echter ook problemen bij NWO. “Bij bèta-onderzoek zal het succespercentage slechts veertien procent zijn. Dat is buitengewoon inefficiënt en frustrerend voor onderzoekers die veel tijd hebben gestoken in het schrijven van onderzoeksvoorstellen.” Volgens Vaandrager wordt dit echter alleen maar erger als je nu geld weghaalt bij NWO. “We moeten geduld hebben. Het nieuwe beleid zorgt voor hogere percentages, maar dat duurt even.” In de tussentijd kunnen universiteiten volgens Vaandrager afspraken maken om de aanvraagdruk tegen te gaan, door bijvoorbeeld slechts één aanvraag per twee jaar toe te staan. “Het is veel te makkelijk om de politiek en NWO de schuld te geven. Universiteiten moeten eens beter in de spiegel kijken.”
De universiteiten aan zet
In de discussie die volgde op de korte betogen van De Koning en Vaandrager werd vaak gerefereerd aan het feit dat vanuit Den Haag niet meer geld gaat komen voor het hoger onderwijs. Beide sprekers waren van mening dat universiteiten het hier mee moeten doen en zelf aan zet zijn om de situatie te verbeteren. De Koning was het met Vaandrager eens dat de aanvraagdruk beperkt moet worden, maar dat kan de Radboud Universiteit volgens haar niet alleen. Andere universiteiten moeten daar in mee gaan anders blijft het probleem bestaan. De Koning kon zich niet vinden in het beeld van Vaandrager dat een honoreringspercentage van dertig procent een mooi percentage is: “zeven van de tien aanvragen wordt dus afgewezen, dat vind ik echt veel!” Vaandrager hield echter voet bij stuk. “NWO heeft net een nieuw systeem opgetuigd. Het is niet optimaal, maar het gaat de goede kant op. En dan wil je juist op dat moment honderd miljoen weghalen?”
Geen euro erbij
Na een uitvoerige discussie tussen de sprekers kreeg het publiek de kans enkele kritische vragen te stellen. Op de vraag wat de beste balans zou zijn tussen geld afkomstig van NWO en van de eerste geldstroom antwoordde Vaandrager dat hij helemaal geen behoefte heeft om geld weg te halen bij NWO. De Koning gaf aan dat ze niet per definitie vindt dat NWO minder geld moet krijgen, maar dat deze discussie afspeelt tegen de achtergrond van stijgende werkdruk en dalende financiering. “Als de minister aangeeft dat er geen euro meer bijkomt, moet je nou eenmaal ergens anders geld weghalen.”
Door Bas Nordkamp
Aankondiging
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.