18|11|06 Het Dilemma – Mag ik prestatiedrugs gebruiken? Onderzoekend gesprek
Het Dilemma – Mag ik prestatiedrugs gebruiken? Onderzoekend gesprek | Dinsdag 6 november 2018 | 20.00 - 21.30 uur | LUX, Nijmegen | Radboud Reflects i.s.m. LUX
VOX - Tentamens knallen met ritalin? Verwacht geen wonderen |Pdf - Aantekeningen van de avond (pdf, 129 kB)
"Een leuke interactieve avond. Het is heel leerzaam en zet je aan het denken. N.B. Door mijn enthousiasme over jullie lezingen/debat breng ik collega's tot nadenken die nog niet over Radboud Reflects hebben gehoord." (uit een deelnemersevaluatie)
Aankondiging - Vlak voor de deadline nog een paper eruit knallen, of tot diep in de nacht doorwerken om je werk af te krijgen. Als de nood aan de man is, grijpen steeds meer studenten, wetenschappers of advocaten naar een pilletje om de concentratie te bevorderen. Maar is doping bij het werk geen valsspelen? Moet je wel iets slikken om goed genoeg te presteren? En zorgt het slikken van Ritalin er niet juist voor dat de prestatienorm in de maatschappij steeds verder verschuift? Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag
Gespreksleiders Maïté Tjon A Hie en Kiki Kolman openden de avond met de vraag aan de deelnemers wie er weleens middelen als koffie, dextrose, energiedrankjes gebruikt om beter te kunnen presteren. Iedereen in de zaal bleek dit wel eens te doen. Vervolgens stelden ze de vraag wie er middelen die we zien als drugs of medicatie gebruiken om beter te presteren, hierbij kun je denken aan Ritalin, maar ook aan bètablokkers en cocaïne. Ook bij deze vraag gingen er handen de lucht in, maar beduidend minder dan bij de eerste vraag. Reacties uit het publiek waren dat het misschien niet een heel goed idee is om dat soort middelen te gebruiken en dat er zelfs soms sprake is van enige schaamte, maar dat ze nu eenmaal helpen. Over het nut, de noodzaak en de drijfveren achter het gebruik van prestatiedrugs gingen de deelnemers vervolgens in gesprek. 
Oppepper of drug
Vraag is natuurlijk waarom we het nemen van koffie heel normaal en onproblematisch vinden en we bij het gebruik van Ritalin om beter te presteren, kanttekeningen plaatsen. Waarom is Ritalin niet gewoon in de supermarkt verkrijgbaar? Student Sera Turan bracht het dilemma van de avond in. Ze kreeg ooit door een vriendin Ritalin aangeboden tijdens de tentamenperiode. Omdat ze onzeker was over de werking en bijwerking heeft ze het toen niet genomen. Maar later tijdens haar rijexamen heeft ze wel bètablokkers genomen toen de huisarts haar die voorschreef. Uiteindelijk werkte dit voor haar averechts. Ze vraagt zich nu af of ze in de toekomst wel Ritalin zal gebruiken om betere studieprestaties te krijgen. Wanneer is het oké om prestatiedrugs te gebruiken?
Afname van creativiteit
Hersenwetenschapper Marieke van der Schaaf van de Radboud Universiteit heeft onderzoek gedaan naar de effecten van Ritalin bij gebruik door mensen zonder medische noodzaak. Hier kwam uit dat Ritalin niet het wondermiddel is dat vaak wordt gedacht. Voor sommige mensen werkt Ritalin concentratieverhogend, voor anderen werkt het juist concentratieverslechterend en voor sommigen heeft het geen effect. Bovendien wordt je concentratie wel beter, maar neemt bijvoorbeeld je creatieve denken af. Over het geheel genomen halen Ritalin-gebruikers lagere cijfers. Toch gebruikt een op de zes studenten tegenwoordig Ritalin of andere prestatieverhogende drug.
Rust
Iedereen zou zelf kunnen bepalen of Ritalin voor haar wel of niet werkt. Maar dan hebben we het alleen over de korte termijn. Op de lange termijn kan veelvuldig gebruik leiden tot een burn out. Je bent immers de hele tijd je lichaam in actieve stand aan het zetten. Maar dat je door Ritalin tijdelijk minder slaap nodig hebt, betekent niet dat je die slaap of rust niet een ander keer moet inhalen. Als je voortdurend Ritalin gebruikt om beter te presteren dan leef je je lichaam uit.
Maatschappelijke dwang
Filosoof Laurens Landeweerd wees juist op de maatschappelijke kant van prestatieverhogende middelen. Waarom wordt het ene middel wel algemeen geaccepteerd en het andere niet? Veel kunstenaars gebruiken drugs als alcohol en marihuana om betere kunst te maken. We vinden dat dit hoort bij het creatieve proces. Als drugs worden gebruikt om beter te presteren op werk of studie dan beginnen we daar kanttekeningen bij te zetten. Belangrijk hierbij is de vraag of als iedereen prestatieverbeterende middelen nodig heeft de norm niet anders moet komen te liggen? Moet het individu zich aanpassen aan de maatschappij of de maatschappij zich aan alle individuen? Zo kan het gebruik van prestatiedrugs lijken op een daad van individuele vrijheid, maar uiteindelijk voortkomen uit maatschappelijke dwang. 
Mensverbetering
Je kunt jezelf met prestatiedrugs steeds verbeteren en waarom zou je dat niet doen? Of verlies je jezelf als je steeds meer jezelf kunstmatige verbetert? En maakt het uit of je jezelf verbetert vanuit een innerlijke drive om iets heel goed te doen, of vanuit een maatschappelijke druk om mee te kunnen met de rest? Voor adhd waar Ritalin voor wordt voorgeschreven geldt dat het een aandoening is die vastgesteld wordt op basis van zelfdiagnose. Je geeft zelf aan dat je ergens last van hebt. De vraag is wanneer je Ritalin echt nodig hebt om überhaupt te kunnen functioneren en wanneer je het voor jou alleen prestatieverhogend werkt. Er is hier sprake van een verglijdende schaal. En is het dan wel eerlijk als de een wel toegang heeft tot Ritalin en de ander niet?
Ken jezelf
Maar zou je niet je leven moeten leven zonder prestatiedrugs? Moet je niet erkennen dat je in sommige dingen minder goed bent en in andere dingen misschien juist weer beter? En zou je niet gemotiveerd moeten zijn voor je studie zonder die motivatie uit een pilletje te halen? Laurens Landeweerd sloot de avond af met de vraag of we met prestatiedrugs niet maatschappelijke problemen, namelijk te hoge werkdruk, aan het medicaliseren zijn. Hij riep op om op zoek te gaan naar de juiste natuurlijke balans in de samenleving. Als de samenleving niet te hoge eisen stelt is er ook geen noodzaak om prestatiedrugs te gebruiken. Marieke van der Schaaf voegde hier nog aan toe dat het belangrijk is om prestatiedrugs af en toe te gebruiken, net als we koffie gebruiken, maar om te voorkomen dat het gebruik van drugs de nieuwe standaard wordt.
Door: Anouta de Groot
Aankondiging
Vlak voor de deadline nog een paper eruit knallen, of tot diep in de nacht doorwerken om je werk af te krijgen. Als de nood aan de man is, grijpen steeds meer studenten, wetenschappers of advocaten naar een pilletje om de concentratie te bevorderen. Maar is doping bij het werk geen valsspelen? Moet je wel iets slikken om goed genoeg te presteren? En zorgt het slikken van Ritalin er niet juist voor dat de prestatienorm in de maatschappij steeds verder verschuift?
Dilemma
Het Dilemma is een programmareeks van Radboud Reflects en LUX. Deze avonden draaien om een persoonlijk moreel dilemma. In een intieme setting verkennen we samen de vraag of je hulpmiddelen mag gebruiken om beter te presteren. Niet de sprekers staan centraal, maar de deelnemers. Door onszelf en elkaar te bevragen, zoeken we samen naar afwegingen en antwoorden. Hersenwetenschapper Marieke van der Schaaf en wetenschapsfilosoof Laurens Landeweerd geven het gesprek inhoudelijk focus en houden ons scherp. Gespreksleiders Maïté Tjon A Hie en Kiki Kolman zorgen voor structuur en verdieping.
Doping
Waarom grijpen steeds meer mensen naar prestatie verbeterende middelen? Is dit een logische volgende stap, omdat we nu eenmaal de kennis en technologie hebben om zulke middelen te ontwikkelen? Of is het een reactie op de steeds grotere prestatiedruk van de maatschappij? En speel je niet stiekem vals als je naar middelen grijpt om je prestatie te verhogen? Is het niet oneerlijk tegenover medestudenten of collega’s om doping te gebruiken? Want het geeft je een onnatuurlijke voorspong op anderen. En waar ligt de grens?
Goed, beter, nooit perfect
Want waarom zou je niet dat middel nemen: Met dat pilletje kun je je langer en beter concentreren. Behaal je betere resultaten en kan stress verholpen worden. Maar als zovelen naar hulpmiddelen grijpen, wordt de norm dat niet steeds verschoven, in plaats van verlicht? Is de Ritalin-trend een opmars naar lijntjes coke op de Zuidas en een burn-out voor je dertigste? Moeten we onszelf beschermen tegen de negatieve bijwerkingen van deze middelen?
Acceptatie
Je zou ook kunnen zeggen: we moeten gewoon accepteren dat er grenzen zitten aan ons kunnen. Want als we altijd willen excelleren, wanneer houdt ingrijpen dan op? Zitten we niet op een glijdende schaal van huiswerkbegeleiding, naar Ritalin, naar in de toekomst misschien wel een hersenchip? Moeten we niet gewoon accepteren wie we zijn en genoegen nemen met niet altijd de hoogste prestaties? Of is dit in een maatschappij waar goed niet meer goed genoeg is onmogelijk?
Kortom: Moet je hulpmiddelen gebruiken om beter te presteren? Over die vraag gaan we met alle deelnemers in gesprek. Marieke van der Schaaf en Laurens Landeweerd zien toe op onze vooronderstellingen en waarden in het gesprek.
Over de sprekers
Marieke van der Schaaf is onderzoeker bij het Donders Institute en Radboudumc. Ze is gepromoveerd op onderzoek naar Ritalin-gebruik en hoe dit de prestatie en motivatie beïnvloedt. Tegenwoordig doet ze onderzoek naar hoe gedrag en medicatie invloed kunnen hebben op niet alledaagse vermoeidheid.
Laurens Landeweerd is filosoof bij het Institute for Science in Society van de Radboud Universiteit. In 2014 schreef hij het essay Het Verborgen Leven der Dingen, en momenteel werkt hij aan een boek over de Franse filosoof Henri Bergson.
Maïté Tjon A Hie is communicatiemedewerker bij de modeopleiding van ARTez. Daarnaast is zij filosoof en een veelgevraagd gespreksleider.
Kiki Kolman is politicoloog. Ze werkt als programmamaker bij de debatafdeling van LUX. Haar onderzoek richt zich met name op vraagstukken rond diversiteit.
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.