19|01|28 De Ark van Noach en biodiversiteit | Lezingen door theoloog Ellen van Wolde en milieuwetenschapper Aafke Schipper
De Ark van Noach en biodiversiteit | Lezingen door theoloog Ellen van Wolde en milieuwetenschapper Aafke Schipper | Maandag 28 januari 2019 | 19.30-21.15 uur | Theaterzaal C, Radboud Universiteit
"Ik vond het interessant om vanuit onverwachte hoek (theologie) een verhaal over duurzaamheid te horen." (Uit een deelnemersevaluatie.)
Aankondiging - Noach: de man die een enorme boot bouwde en zo, samen met zijn gezin en een paartje van alle dieren, als enige een grote overstroming overleefde. Iedereen kent dit bijbelverhaal nog wel en het lijkt op dit moment urgenter dan ooit. Wat kunnen we leren van het verhaal van de Ark van Noach en hoe kunnen we nu de biodiversiteit bewaren? Denk verder met milieuwetenschapper Aafke Schipper en theoloog Ellen van Wolde over wat het verhaal over de Ark van Noach ons leert over de relatie tussen mens en milieu. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag - De Ark van Noach vandaag de dag
Welke inzichten kan het bijbelse verhaal van de Ark van Noach ons bieden in de hedendaagse strijd tegen klimaatverandering? Hoe is het gesteld met de biodiversiteit? En hoe kunnen we deze bewaren? In Theaterzaal C op de Radboud Universiteit besprak Ellen van Wolde, theoloog aan de Radboud Universiteit, het verhaal van de Ark van Noach en liet ze zien hoe we hier vandaag van de dag van kunnen leren. Vervolgens ging Aafke Schipper, milieuwetenschapper aan de Radboud Universiteit, in op de huidige staat van het klimaat, en de oorzaken en oplossingen van klimaatverandering. Programmamaker Liesbeth Jansen las delen uit het verhaal van de Ark van Noach voor, en natuurlijk was er ook ruimte voor vragen van het publiek.
De Ark van Noach
Ellen van Wolde vatte het verhaal kort samen. Ze vertelde dat God een reusachtige overstroming over de aarde liet trekken om de aarde te redden van de slechtheid van de mensen die er een puinhoop van hadden gemaakt. Hij maakte echter één uitzondering voor een bijzonder rechtvaardig persoon genaamd Noach. God zei hem een ark te bouwen, zodat hij de vloed zou overleven. Daarnaast moest hij zijn vrouw en gezin meenemen, en van elke diersoort een mannetje en een vrouwtje; zodat er geen diersoort zou uitsterven. Hierna spoelde de vloed de hele aarde onder, waarna Noach en de dieren op de ark de enige overlevenden waren. Toen het water weer was gezakt en mensen en dieren zich opnieuw over de aarde konden verspreiden, besloot God een nieuw verbond met de mens te sluiten. In tegenstelling tot het eerste verbond stond hierin de aarde als geheel centraal en werd er nadruk gelegd op de waarde van de relaties tussen mens, dier en natuur. Van Wolde legde uit dat het verhaal in de loop der geschiedenis evenwel is geïnterpreteerd alsof het God enkel om de mens te doen was.
Inzichten en mentaliteit
Van Wolde wees op verschillende leerpunten uit het verhaal. Zo stelde ze dat het element controleerbaarheid een belangrijk, terugkerend thema vormt. Ook vandaag de dag kan de mensheid niet direct alle natuurverschijnselen voorkomen, maar kunnen we wél invloed uitoefenen op ons eigen gedrag. Daarnaast stelde van Wolde dat in het verhaal alles op aarde verbonden is en dat God dit relationele netwerk van levende wezens in stand wil houden. Een besef waar wij van kunnen leren. Ook laat het verhaal volgens Van wolde zien dat één individu, enkel door rechtvaardig te handelen, als voorbeeld kan dienen voor de rest en het verschil kan maken. Tot slot komt volgens Van Wolde in het verhaal naar voren dat de mens weliswaar van nature slecht is, maar toch tot het besef kan komen onderdeel te zijn van het grotere geheel. Dit besef kan ertoe leiden dat we meer rekening gaan houden met de aarde en al haar levende wezens.
Afname biodiversiteit
Aafke Schipper gaf in haar lezing een milieuwetenschappelijk perspectief op het verlies van biodiversiteit. Ze liet aan de hand van grafieken zien dat het aantal diersoorten daalt. De directe oorzaken hiervan zijn de afname van het leefgebied en de kwaliteit ervan. Ze liet zien dat hier een hele reeks aan indirecte oorzaken aan vooraf gaat. Zo noemde ze de menselijke invloed via de uitstoot van broeikasgassen en het kappen van bos. Ook noemde ze dat klimaatverandering via zeespiegelstijging tot het verlies van landoppervlak leidt, en dat de verhoging van de watertemperatuur een bedreiging vormt voor bepaalde vissoorten.
De ultieme oorzaak
Volgens Schipper kunnen we de ultieme oorzaak van het verlies aan biodiversiteit terugleiden tot de menselijke behoefte. Ze stelde: “Alles wat we doen of kopen heeft een voetafdruk op het milieu. Toen de handelsstromen een mondiaal karakter kregen, kreeg onze voetafdruk dat ook.” Aan de hand van een grafiek liet ze vervolgens zien dat de westerse landen met name veel biodiversiteit importeren vanuit de tropische regio’s.
Technologie én gedrag
Schipper stelde dat de oplossing ligt in het omkeren van de keten van oorzaken. Dus eerst soorten herintroduceren en zorgen voor verbetering van de leefgebieden en daarnaast het productieproces efficiënter maken zodat er minder uitstoot is. Hierbij wees Schipper echter op de ultieme oplossing, welke ligt in een mentaliteitsverandering en een verandering in consumptiepatronen. Ze noemde dat de twee typen oplossingen naast elkaar kunnen bestaan én dat we ze allebei nodig hebben. Zo kunnen technische oplossingen de impact per eenheid per product verkleinen, en kunnen gedragsmatige oplossingen de totale belasting verlagen. Om haar punt kracht bij te zetten liet ze aan de hand van een grafiek zien dat we de stijgende mondiale bevolkingsgroei alleen kunnen opvangen wanneer we verschillende maatregelen combineren. De belangrijkste pijlers hierbij zijn: technologische oplossingen, een verandering van eetpatroon en maatregelen om voedselverspilling tegen te gaan. Schipper sloot vervolgens af met een hoopvol citaat van Michael Soulé: “Er zijn geen hopeloze gevallen; er zijn alleen dure gevallen en mensen zonder hoop.”
Door: Tieu van Gulick
Podcast:
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
Aankondiging
Noach: de man die een enorme boot bouwde en zo, samen met zijn gezin en een paartje van alle dieren, als enige een grote overstroming overleefde. Iedereen kent dit bijbelverhaal nog wel en het lijkt op dit moment urgenter dan ooit. Wat kunnen we leren van het verhaal van de Ark van Noach en hoe kunnen we nu de biodiversiteit bewaren? Denk verder met milieuwetenschapper Aafke Schipper en theoloog Ellen van Wolde over wat het verhaal over de Ark van Noach ons leert over de relatie tussen mens en milieu.
De aarde centraal
Volgens Ellen van Wolde vertelt het verhaal over Noach wat er gebeurt als de mensen er op aarde een puinhoop van maken. God krijgt er genoeg van dat de mensen elkaar en de aarde vernietigen. Hij besluit hen daarom te straffen met een overstroming. God vernietigt al het leven op aarde, maar hij redt Noach en de dieren. In het verbond dat God vervolgens met Noach sluit, staat de aarde en dus niet de mens centraal: planten en dieren hebben een eigen waarde en levenskracht die de mens dient te respecteren.
Het uitsterven van soorten
Het verhaal van Noach krijgt een actuele betekenis als we het zien in het licht van het dreigende uitsterven van dier- en plantensoorten door de ecologische crisis. Moeten we ons voorbereiden op Noach-achtige scenario’s? Hoe kunnen we daarmee omgaan? Zijn zaadbanken en dierentuinen de nieuwe Ark van Noach? Milieuwetenschapper Aafke Schipper vraagt zich af hoe we het tij nog kunnen keren en de biodiversiteit bewaren.
Tijdens de avond gaan theoloog Ellen van Wolde en milieuwetenschapper Aafke Schipper met elkaar in gesprek over het belang van de Ark van Noach voor deze tijd. Theoloog Elianne Keulemans is gespreksleider.
Over de sprekers
Ellen van Wolde is theoloog aan de Radboud Universiteit. Ze doet onderzoek naar de bronteksten van jodendom en christendom. Ze schreef verschillende publieksboeken over bekende bijbelverhalen, zoals Terug naar het begin (2009), De toren van Babel (2004) en Het boek van Job (2006).
Aafke Schipper is milieuwetenschapper aan de Radboud Universiteit. Ze doet onderzoek naar de consequenties van veranderingen in spreiding van soorten en biodiversiteit voor het functioneren van ecosystemen, met name de veranderingen die te wijten zijn aan menselijk handelen.
Kom je vaker naar de lezingen van Radboud Reflects? Dan is een Radboud Reflects-abonnement misschien interessant.
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.