19|02|14 De Ondervraging – Jurist Piet Hein Donner | Rechtenstudenten in gesprek met jurist Piet Hein Donner

De Ondervraging – Jurist Piet Hein Donner | Rechtenstudenten in gesprek met jurist Piet Hein Donner | Donderdag 14 februari  2018 | 19.30 – 21.00 uur | Collegezalencomplex, Radboud Universiteit | Radboud Reflects i.s.m. de Juridische Faculteitsvereniging van de Radboud Universiteit

"Leerzame avond met een zeer goede spreker." (Uit een deelnemersevaluatie.)

Aankondiging - Hoe ga je om met de roep om legalisering van softdrugs terwijl je daar zelf tegen bent? En hoe verhoud je je tot de populistische Lijst Pim Fortuyn die volgens de kiezers een plaats in het kabinet heeft verdiend? Jurist en voormalig politicus Piet Hein Donner heeft tijdens zijn carrière voor een aantal lastige keuzes gestaan. Hoe ging hij daarmee om? En welke morele principes waren van invloed op zijn denken? Kom naar de ondervraging van Piet Hein Donner en luister hoe rechtenstudenten hem aan de tand voelen. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.

Verslag - “Ministers zien zichzelf steeds meer als uitvoerders van de wens van de Tweede Kamer”

Welke rol moet het recht vervullen in onze samenleving? Wat maakt een goede minister? En hoe ga je om met rechts-populisten in je regering? Rechtenstudenten van de Radboud Universiteit ondervroegen Piet Hein Donner, een juridisch en politiek ambachtsman met jarenlange ervaring als minister en jurist. Naast zijn visie op de functie van het recht en de eigenschappen van een goede minister deelde hij ook zijn zorgen over onze huidige manier van politiek voeren: we zouden op een constructievere manier moeten samenwerken. Ethicus Marcel Becker leidde de avond.

Recht en regelkunde

Het begin van de avond stond in het teken van de functie van het recht. Volgens Piet Hein Donner moet een goed jurist bewust zijn van de functie die het recht inneemt in de samenleving. “Recht moet in dienst staan van de mensen. Juristen hebben echter vaak de neiging te denken dat de mensen er zijn voor het recht.” Daarnaast moet een goede jurist niet alleen de letters van de wet lezen, maar ook ervan uitgaan dat rechtvaardigheid bestaan. Als je dat uit het oog verliest, is er volgens Donner geen sprake meer van rechtswetenschap, maar vervalt het recht tot regelkunde.

Recht als sturend instrument

In de periode dat Donner vicepresident was van de Raad van State, heeft hij veel wetten voorbij zien komen. De algemene indruk van Donner is dat de kwaliteit van de wetten achteruit gaat. Dit wijdt hij vooral aan de intensivering van de wetgeving. “Vroeger deed je over een klein stukje wetgeving als gauw tien jaar en werd de wet pas in het Staatsblad aangekondigd, als het probleem al opgelost was. Dit proces gaat nu veel sneller.” Daarnaast constateerde Donner dat het schrijven van wetten steeds meer verplaatst naar de beleidsafdelingen van de departementen. Hierdoor wordt de wetgeving steeds meer een instrument van sturing in plaats van een ordeningprincipe. “Dit is een bedenkelijke ontwikkeling. Wetgeving is namelijk niet bedoeld voor overheidsinstanties om mensen links en rechts rond te commanderen en aan te geven hoe het hoort.”

Een klus die geklaard moet worden

Donner is Minister van Justitie, Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties geweest. Naast inhoudelijke kennis zijn er volgens Donner enkele vaardigheden die elke goede minister moet bezitten. Een daarvan is kennis van de staatsrechtelijke verhoudingen. “Daar gaat het vaak mis. Zo zie je op dit moment de ontwikkeling dat ministers zich steeds meer zien als uitvoerders van de wens van de Tweede Kamer, terwijl zij in de eerste plaats verantwoordelijk zijn voor het landsbestuur.” Ook stelde Donner dat lang niet elk Kamerlid geschikt als minister. Het zou juist goed zijn om ministers vaker van buiten de Tweede Kamer te halen. Kamerleden hebben namelijk een  beeld van het ministerschap dat sterk afwijkt van wat het zou moeten zijn. Tenslotte is een belangrijke kwaliteit dat een goede minister er vrede mee moet hebben om af te treden. “Als de Kamer je wilt wegsturen, moet je denken: best, ik heb heus wel wat beters te doen,” stelde Donner grappend. “Je moet ministerschap niet zien als het hoogst haalbare. Het is functie waarvoor je gevraagd moet worden en je moet het zien als een klus die geklaard moet worden.”

Ministeriële verantwoordelijkheid

Na het rapport over de Schipholbrand in 2006 trad Donner af als Minister van Justitie. Vanwege zijn positie als minister werd hij verantwoordelijkheid gehouden voor de brand. Donner stelde dat ministeriële verantwoordelijkheid een van de meest essentiële onderdelen van een democratische regering is. “Het maakt dat de regering aanspreekbaar is. Aftreden heeft niks met schuld te maken, maar door de media ontstaat het beeld dat het een kwestie van schuld is en een strijd om op het pluche te blijven zitten.” Aanvankelijk was het niet de bedoeling van de ministers Donner en Dekker om af te treden, omdat de cruciale besluiten die een rol speelden in het rapport over de Schiphol brand genomen waren door hun voorgangers. “Maar dat doet er niet toe: je bent ook verantwoordelijk voor alle besluiten die in het verleden zijn genomen. Dat is belangrijk, want anders is niemand aanspreekbaar.” Donner betoogde dat het in dergelijke situaties beter is om af te treden. Hierdoor kan een opvolger op een rustige manier het debat gaan voeren.

Regeren met rechts-populisten

In 2002 werd Donner aangewezen als informateur en was hij medeverantwoordelijk voor Balkenede I met de LPF. “Als kabinet was het niet zo’n succes en dus een mislukking van de informateur.” Toch gaf Donner aan dat de keuze voor de LPF een logische was. De partij van Fortuyn kwam immers met 22 zetels de Kamer binnen en was naast het CDA de enige partij die zetels gewonnen had. Daarnaast stelde Donner dat het goed is om juist een partij als de LPF te laten regeren. “Bij een partij die opkomt uit protest tegen zowat alles wat er was, is het goed om te zeggen: doe het zelf maar eens. Bij de LPF ging het wel heel snel, drie maanden later waren er verkiezingen en haalden ze nog maar acht zetels.” Bij Rutte I is er echter voor gekozen om de PVV geen deel te laten zijn van het kabinet, maar van een gedoogconstructie. Dit is volgens Donner echter een logisch besluit: “Bij sommige partijen moet je constateren dat je ze niet vertrouwd met de bevoegdheden die een minister heeft.” Ook in dit geval leidde de verantwoordelijke positie van de partij tot een groot verlies. In de drie verkiezingen hierna verloor de PVV elke keer zetels.

Gebrek aan samenwerkings

Het populisme is volgens Donner echter geen stroming die beperkt is tot rechtse partijen, maar een politieke stijl die bij steeds meer partijen is terug te vinden. “Het grote probleem is dat iedereen in een permanente verkiezingsmodus zit. In plaats van samen te werken en beleid te maken, neigen de regerende partijen ernaar om constant te laten zien waar de eigen partij voor staat. Er wordt gewezen op wat niet goed gaat, maar de vraag ‘wat we zouden moeten’ doen blijft onbeantwoord. Terwijl politiek daar juist over gaat.”

Door: Bas Nordkamp

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.

Aankondiging

Hoe ga je om met de roep om legalisering van softdrugs terwijl je daar zelf tegen bent? En hoe verhoud je je tot de populistische Lijst Pim Fortuyn die volgens de kiezers een plaats in het kabinet heeft verdiend? Jurist en voormalig politicus Piet Hein Donner heeft tijdens zijn carrière voor een aantal lastige keuzes gestaan. Hoe ging hij daarmee om? En welke morele principes waren van invloed op zijn denken? Kom naar de ondervraging van Piet Hein Donner en luister hoe rechtenstudenten hem aan de tand voelen.

Geboren jurist

Een geboren jurist is Piet Hein Donner. Zijn vader was lid van het Europese Hof van Justitie en zijn grootvader was minister van Justitie voor de ARP en president van de Hoge Raad. Donner was onder andere minister van Justitie, minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en tot zijn pensioen vicepresident van de Raad van State, waar hij op 1 november 2018 afscheid nam.

Belangrijke momenten

Donner speelde een vooraanstaande rol op enkele belangrijke politieke momenten van de afgelopen twintig jaar. Zo kreeg hij tijdens zijn politieke carrière te maken met de opkomst van de populistische partijen LPF en PVV, de Schipholbrand en de moord op politicus Pim Fortuyn. Als informateur was hij betrokken bij de vorming van het kabinet met de LPF. Daarnaast liet hij ook een andere kant van zichzelf zien: als reactie op de grootste voorstander van legalisering van softdrugs burgemeester Gerd Leers bracht Donner onder de naam ‘De Don’ een rap naar buiten, waarin hij pleitte tegen legalisering.

Ethicus en gespreksleider Marcel Becker geeft een korte inleiding. Daarna zijn rechtenstudenten van de Radboud Universiteit aan de beurt om Donner te ondervragen.

Dit is een programma van Radboud Reflects i.s.m. de Juridische Faculteitsvereniging van de Radboud Universiteit.

Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.