19|02|18 Why Grow Up? | Lecture by philosopher Susan Neiman
Why Grow Up? | Lecture by philosopher Susan Neiman | Monday 18 February 2019 | 19.30 – 21.00 hrs. | Collegezalencomplex, Nijmegen
Podcast | Video | De Volkskrant - Susan Neiman vindt de klimaatspijbelaars ‘absolutely wonderful’
"Ik vond het interessant dat het concept 'opgroeien' in historisch perspectief werd geplaatst." (Uit een deelnemersevaluatie.)
Anouncement - Why grow up? After all, the dullness of adulthood looks dull compared to the dreams and ideals of youth. But this view is wrong according to American-German philosopher Susan Neiman. Growing up is an ideal worth living up to, though it may never be reached completely. Come listen and discover what this new definition means for our view of adulthood. See the full anouncement below.
Aankondiging - Waarom zou je volwassen worden? De saaiheid van volwassenheid staat immers in schril contrast met de dromen en idealen uit je jeugd. Dit is een verkeerd beeld volgens de Amerikaans-Duitse filosoof Susan Neiman. Volwassen worden is een ideaal dat de moeite waard is om naar te streven, maar wellicht nooit helemaal bereikt wordt. Denk verder over wat deze nieuwe definitie betekent voor onze kijk op volwassenheid. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag - Kritische volwassenen of grote kinderen?
Waarom zou je volwassen willen worden? Wat blijft er nog over van je idealen als je dat eenmaal bent? En zit de maatschappij eigenlijk wel te wachten op kritische volwassenen? De Amerikaans-Duitse filosoof Susan Neiman ziet volwassen worden als een ideaal dat de moeite waard is om na te streven, maar wellicht nooit helemaal bereikt wordt. Ze stelde dat de vrijheden van de Verlichting tevens hebben geleid tot keuzestress en kritische volwassenen stelstelmatig afgeleid worden voor ze het politieke systeem kunnen bevragen. Filosoof en programmamaker Lisa Doeland ging na afloop van de lezing met Neiman in gesprek.
Steeds verder bergafwaarts
Volgens Neiman kijken we op een bijzondere manier naar volwassenheid. Enerzijds willen kinderen en jongeren het kind-zijn zo snel mogelijk ontstijgen, anderzijds denken ouderen met nostalgie terug aan de kindertijd. Het proces van kind naar volwassene is echter een moeilijke, waarin zonder zelfvertrouwen keuzes worden gemaakt waaraan grote waarde wordt gehecht. Jongeren worden in deze periode dan ook veel geconfronteerd met druk en depressie. Tegelijkertijd vertellen we jongeren constant dat deze periode als 20-jarige de leukste periode van het leven is, waardoor jongeren het leven gaan beschouwen als een langzaam bergafwaarts proces.
Keuzestress
Door dalende kindersterfte en dalende geboortecijfers hebben kinderen in Europa meer aandacht gekregen. Volgens Neiman heeft echter ook het Verlichtingsdenken invloed gehad op de manier waarop wij naar kinderen en opvoeding kijken. Lang was het leven van je ouders leidend voor de mogelijkheden die jij als kind had. Als je ouders bijvoorbeeld een boerderij hadden, zou jij die op een gegeven moment overnemen. Onder invloed van de Verlichting is men bewust gaan nadenken over wat men kan doen met alle vrijheid en welk levenspad men kiest. Juist door al deze keuzemogelijkheden ervaren jongeren veel stress.
Politiek wil kinderlijke burgers
In het essay Wat is Verlichting schreef Immanuel Kant: “Verlichting is de manier waarop de mens zich ontworstelt aan zijn zelf opgelegde onvolwassenheid.” Door zich los te maken van de zelfopgelegde onvolwassenheid, zoals luiheid en gebrek aan lef, zou men voor zichzelf kunnen denken. Onvolwassen zijn is volgens Kant echter veel makkelijker. Dit wordt uitgebuit door wat Kant de “voogden” noemt: de politieke instituties. Zij proberen de samenleving ervan te overtuigen dat onafhankelijk denken niet alleen moeilijk is, maar ook gevaarlijk. Hiermee proberen de politieke structuren de burgers kinderlijk te houden.
Afleiding
Volgens Neiman bestaat dit principe nog steeds. Ze vergeleek de samenleving met kinderen in de supermarkt die bij hun ouders smeken om snoep. Als ouder probeer je het kind af te leiden, zodat het niet doorzeurt over de snoep. Neiman stelde dat afleiding noodzakelijk is voor de autoriteit voor ouders. Je wilt immers geen straf gaan geven, maar ook niet het snoep voor het kind kopen. Voor oudere mensen is afleiding moeilijker, maar inmiddels is er ook een ongelimiteerde hoeveelheid afleidingen. Zo bekeken er meer Amerikanen Kim Kardashians “Break the Internet”-foto dan er naar de stembus gingen. “Autoritaire manieren van afleiding hebben plaats gemaakt voor subtiele manieren. Zo is er een duizelingwekkende keuze voor mobieltjes en ontbijtgranen, terwijl de belangrijke keuzes uit onze handen genomen worden.” Neiman sprak van een “infantiliseringsproces,” waarbij natuurlijke luiheid wordt aangemoedigd door een steeds verder uitdijend aanbod aan speeltjes.
Peter Pan: volwassenheid als teleurstelling
Het verhaal van Peter Pan, die voor altijd jong blijft, spreekt voor veel volwassen nog tot de verbeelding. Er is volgens Neiman echter een interessante ontwikkeling merkbaar door de verschillende versies van het verhaal. In die originele versies zijn volwassen vooral saaie mensen. In Disney’s film over Peter Pan uit 1953 zijn volwassenen nog gemeen en bedreigend. In de film Hook uit 1991 is hier echter weinig van over. In deze film worden volwassenen geridiculiseerd. Hiermee wordt volgens Neiman het idee geschetst dat opgroeien opgeven is. Hoewel Peter Pan door velen wordt gezien als een verzet tegen een systeem dat je dwingt volwassen te worden, stelde Neiman echter dat het systeem juist kinderen wil die geen kritische vragen stellen. “En wat is een betere manier om dat te bewerkstellingen dan een teleurstellend beeld van volwassenheid te schetsen waaraan niemand wil voldoen?”
Opgroeien als balanswedstrijd
Volgens Neiman draait opgroeien vooral om het omgaan met de tegenstelling tussen hoe de wereld is en hoe de wereld zou moeten zijn. Dit is een permanente balanswedstijd. “Volwassen zijn wordt vaak gezien als realistisch zijn en jezelf conformeren aan de wereld zoals die is. Ik denk echter dat volwassen zijn betekent dat je ook aandacht houdt voor hoe de wereld zou moeten zijn.” Hierdoor kan het gat tussen hoe de wereld is en zou moeten zijn volgens Neiman gedicht worden. Dergelijke echte ‘volwassen’ vragen – bijvoorbeeld wie de wereld bestuurt en wie dat zou moeten zijn – worden vaak als naïef bestempeld. “Er wordt 1,2 biljoen dollar per jaar uitgegeven aan defensie. Iedereen weet dat, maar niemand spreekt zich daartegen uit. En als je dat wel doet, wordt je niet serieus genomen.”
Klimaatstakers
Een recent voorbeeld waarin volwassenen en kinderen tegenover elkaar lijken te staan zijn de klimaatstakingen. De Zweedse Greta Thunberg groeide uit tot het icoon van het protest, door op de klimaattop in Katowice tegen politici te zeggen dat ze niet volwassen genoeg waren om te vertellen hoe het is, maar ze die taak overlaten aan de kinderen. De klimaatstakingen worden echter door velen weggezet als naïef. Neiman: “Waarschijnlijk realiseren we ons ook wel dat ze de waarheid vertellen, maar voelen we ons schuldig, omdat we er niet meer aan doen. Deze schuld projecteren we op de stakers.”
Opgroeien zonder eindstation
Neimam stelde dat we allemaal de verantwoordelijkheid hebben om op te groeien en het leven op deze wereld te verbeteren door middel van kritisch denken. Volwassenheid is dan ook geen eindstation, maar opgroeien is een proces zonder einde, een groei naar een autonoom, kritisch en rationeel zelf dat we nooit volledig zullen bereiken.
Door: Bas Nordkamp
Podcast:
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
Do you want to stay up to date about our activities? Please sign in for the English newsletter.
Aankondiging / Anouncement
Nederlands volgt Engels
Why grow up? After all, the dullness of adulthood bleaches out next to the dreams and ideals of your youth. This image is wrong according to American-German philosopher Susan Neiman. Growing up is an ideal worth living up to. But this ideal may never be reached completely. Come listen and discover what this new definition means for our view on adulthood.
Childish dreams
Youthly hope versus adult realism. In this dichotomy we often place our lives. In an attempt to escape adulthood we cling to youth by which we impoverish at the same time youth and maturity. We tend to think youth is the pinnacle of life, which from thereon only mostly goes downhill. Consumer society exploits this image according to Neiman: adults need to buy overpriced gadgets and stop with dreaming about childish things like a more humane world.
Adulthood as an ideal
No wonder, Neiman states, that we live in a society of unrestrained immaturity. By means of philosophers Kant, Rousseau, Hume and De Beauvoir she portrays an alternative image of adulthood. The critique that morality doesn’t belong to the adult world of facts is wrong. Therefore, we need to stop thinking in opposites like ‘staying young’ and ‘get serious and stop dreaming’. Instead of that, Neiman proposes to see adulthood as the effort to become an autonomous, critical and rational self. An ideal that we may not ever reach.
Consuming
After her lecture Neiman participates in a discussion about becoming an adult in contemporary society with philosopher Lisa Doeland. How do we get rid of the negative connotation of adulthood in a society that mostly supports a youthly and adventurous life? In what way consumer society supports this image? And to what extend depressing future prospects play a role in our resistance to become mature?
The spoken language during this programme is English.
About the speaker
Susan Neiman is a renowned philosopher and director of the Einstein Forum in Potsdam. She taught Philosophy at the universities of Yale and Tel Aviv en is author of well-known books as Why Grow Up? (2014) and Moral Clarity: A Guide for Grown-Up Idealists (2018).
Do you want to stay up to date about our activities? Please sign in for the English newsletter.
Nederlands
Waarom zou je volwassen worden? De saaiheid van volwassenheid staat immers in schril contrast met de dromen en idealen uit je jeugd. Dit is een verkeerd beeld volgens de Amerikaans-Duitse filosoof Susan Neiman. Volwassen worden is een ideaal dat de moeite waard is om naar te streven, maar wellicht nooit helemaal bereikt wordt. Denk verder over wat deze nieuwe definitie betekent voor onze kijk op volwassenheid.
Kinderlijk dromen
Jeugdige hoop versus volwassen realisme. Dat is de tweedeling waarin we ons leven vaak plaatsen. Om aan volwassenheid te ontsnappen klampen we ons vast aan jeugdigheid, waarmee we volgens Neiman zowel de volwassenheid als de jeugd verarmen. De onderliggende gedachte is dat onze jeugd het hoogtepunt is van ons leven en dat het daarna alleen maar bergafwaarts gaat. Ook de commercie speelt daar volgens Neiman op in: volwassenen dienen dure gadgets te verzamelen en te stoppen met kinderlijk dromen over dingen als een meer humane wereld.
Volwassenheid als ideaal
Het is volgens Susan Neiman daarom geen wonder dat we leven in een cultuur van ongebreidelde onvolwassenheid. Aan de hand van filosofen als Kant, Rousseau, Hume en De Beauvoir laat ze zien hoe we anders tegen volwassenheid kunnen aankijken. De kritiek dat moraliteit niet behoort tot de volwassen wereld van de feiten is verkeerd. We moeten stoppen met het denken in de tegenstelling tussen ‘jong blijven’ en ‘serieus worden en stoppen met dromen’. In plaats daarvan stelt Neiman voor om volwassen zijn te zien als het streven naar het worden van een autonoom, kritisch en rationeel zelf. Een ideaal dat we wellicht nooit helemaal bereiken.
Consumeren
Na haar lezing gaat Susan Neiman in gesprek met filosoof Lisa Doeland over volwassen worden in onze huidige tijd. Hoe ontkomen we aan het negatieve beeld van volwassenheid in een samenleving die vooral het jeugdige avontuurlijke leven promoot? Hoe draagt de consumptiemaatschappij daaraan bij? En in hoeverre speelt het huidige sombere toekomstbeeld een rol in onze weerstand tegen volwassen worden?
De voertaal is Engels.
Over de spreker
Susan Neiman is een gerenommeerd filosoof en directeur van het Einstein Forum in Potsdam. Ze doceerde Filosofie aan de universiteiten van Yale en Tel Aviv en is schrijver van bekende publieksboeken als Waarom volwassen worden (2014), Afgezien van de feiten (2014), Verzet en rede in tijden van nepnieuws (2017).
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.