19|04|09 Depression in Different Cultures | Lectures by psychologist Jan Derksen and philosophers Pius Mosima and Angela Roothaan
Depression in Different Cultures | Lectures by psychologist Jan Derksen and philosophers Pius Mosima and Angela Roothaan | Tuesday 10 April 2019 | 20.00 – 22.00 hrs | LUX, Nijmegen
Trouw Interview met Pius Mosima - Nergens in Afrika bestaat er een woord voor ‘depressie’ | Video | Podcast
"Leuk onderwerp, leuk dat er drie sprekers met verschillende achtergronden waren. Met name een niet-westerse spreker is erg interessant." (Uit een deelnemersevaluatie.)
Anouncement - “The common cold of mental illnesses” it’s called, but also “disease number one.” Depression. Almost 20% of all Dutch people deal with it at some point in their lives. Why do people in the Netherlands and other Western countries suffer so much from feelings of gloom and dispiritedness? To what degree is depression a product of an individualized and medicalized culture? And how do people deal with depression differently on the African continent? Think further about this with psychologist Jan Derksen and philosophers Pius Mosima and Angela Roothaan. See full anouncement below.
Aankondiging - “De verkoudheid onder de psychische aandoeningen” wordt het genoemd, maar ook “volksziekte nummer 1”. Depressie, bijna 20% van de Nederlanders krijgt er ooit mee te maken. Hoe kan het dat er in Nederland en andere westerse landen zoveel geleden wordt onder neerslachtige gevoelens? In hoeverre is depressie een product van onze geïndividualiseerde en gemedicaliseerde cultuur? En hoe wordt er op het Afrikaanse continent over depressie gedacht? Denk verder met psycholoog Jan Derksen en filosofen Pius Mosima en Angela Roothaan. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag - Depression in Different Cultures
Twintig procent van de Nederlanders krijgt in het leven te maken met depressie. Maar wat houdt depressie precies in? Hoe gaan we ermee om? Is depressie overal in de wereld hetzelfde of gaan verschillende culturen verschillend met depressie om? En wat kunnen we van elkaar leren? In een uitverkocht LUX praatten psycholoog Jan Derksen, filosoof Pius Mosina en filosoof Angela Roothaan over depressie en mentale gezondheid, met een speciale nadruk op een Afrikaans perspectief op depressie. Naderhand gingen Derksen, Mosina en Roothaan, onder leiding van programmamaakster Lisa Doeland, in gesprek over identiteit, interculturaliteit en het Afrikaanse idee van gemeenschap.
Biologie, psychologie en cultuur
Waar psycholoog Jan Derksen zich voorheen vooral bezighield met het behandelen van klinische depressie bij mensen die aan het einde van het leven stonden, zit zijn spreekkamer tegenwoordig vooral vol met jongeren met angststoornissen en stemmingswisselingen. Hoe komt het dat de jeugd met deze mentale klachten kampt? En waar komt een angststoornis eigenlijk vandaan? “Een angststoornis is een product van drie bronnen,” legde Derksen uit. “Biologie, psychologie en cultuur.” De ernstigste vorm van depressie is van biologische aard. “Dit type depressie komt over het algemeen steeds weer terug en met dit type depressie verliest men de mogelijkheid om te genieten. Als ik een grootvader in mijn kantoor krijg vraag ik altijd als eerste: Kunt u nog plezier hebben met uw kleinkinderen? Als het antwoord daarop nee is, dan weet ik dat ik heel voorzichtig moet zijn.”
In je eentje depressief
De meeste depressies in het Westen zijn echter van psychologische of culturele aard. Dit heeft volgens Derksen vooral te maken met onze individualistische cultuur: “In de Westerse cultuur ervaren we onszelf vooral als individu,” lichtte Derksen toe. “Als gevolg daarvan ervaren we mentale klachten ook als individuele klachten. Depressie is iets tussen de patiënt en de psycholoog.” Derksen herleidde dit individualisme tot haar intellectuele oorsprong: “Al bij de Oude Grieken zie je dat we in het Westen de mens vooral als individu denken. Dit is heel anders in de Oosterse of Afrikaanse filosofie.” Dit individualisme, gecombineerd met prestatiedrang, een te beschermde opvoeding en de opkomst van sociale media, verklaarde voor Derksen voor een belangrijk deel de depressie in de jeugd van vandaag.
De mens als een verzameling relaties
Als depressie sterk samenhangt met het Westerse individualisme, zouden we dan iets kunnen leren van minder individualistische culturen? Filosoof Pius Mosina legde uit hoe in zijn geboorteland Kameroen over depressie wordt gedacht. “In onze inheemse talen bestaat er geen woord voor depressie,” begon Mosina. “In onze moderne steden kennen we het tegenwoordig wel, maar in traditionele gemeenschappen bestaat depressie niet.” Het is juist dit gemeenschapsgevoel waardoor depressie in Afrika minder speelt. Depressie heb je in Afrika dan ook niet alleen: als er een iemand ziek is, is de gemeenschap ziek. “In het Westen is Descartes de held: ‘Ik denk dus ik ben.’ In Afrika zeggen we ‘Ik ben omdat wij zijn’.” Mosina schetste een beeld van de mens, niet als individu, maar als een verzameling relaties. “Als je op deze manier in het leven staat, als je échte vrienden en familie hebt, dan is het haast onmogelijk om depressief te zijn.”
Wat kunnen we van elkaar leren?
Kunnen we echter wel op deze manier praten over een ‘Afrikaans’ en ‘Europees’ perspectief op depressie? “Zolang we ons bewust zijn van de historische, economische en politieke dimensies van onze perspectieven,” legde filosoof Angela Roothaan uit “kunnen we door op de juiste momenten in en uit te zoomen veel van elkaar leren.” Roothaan benadrukte enige elementen van de Afrikaanse en Westerse omgang met depressie: “Zo zien we in Afrika dat helen niet gelijk staat aan medicatie, maar ook aan het repareren van relaties, aan steun in de gemeenschap en aan het heroriënteren naar gemeenschappelijke doelen. Tegelijkertijd kunnen we vanuit het Westen bijdragen met kennis over hoe het brein werkt, over hoe we onderdrukte emoties en herinneringen uitdrukken in woorden en hoe we mensen met mentale klachten in hun kracht kunnen zetten. Op deze manier hebben beide tradities veel bij te dragen aan een interculturele dialoog.”
Allemaal mensen
Kan een hechte, zorgzame gemeenschap echt de oplossing zijn, ook voor biologische depressies? “Het is belangrijk om te begrijpen,” legde Derksen uit, “dat de biologische bron vaak maar heel weinig bijdraagt aan een depressie. In onze individualistische cultuur is dit genoeg om een depressie te veroorzaken, maar in een collectivistische cultuur kan dit worden overstemd door een sterke sociale structuur.” Dit bevestigde Mosina, die benadrukte dat we elkaar nodig hebben: “In onze steden in Afrika kampen we tegenwoordig ook met depressie. Daar kunnen we de kennis uit het Westen goed gebruiken. Maar tegelijkertijd kan het Afrikaanse gemeenschapsidee een hoop depressie voorkomen, ook in het Westen.” Dit beaamde ook Roothaan: “We creëren onze eigen identiteit en de identiteit van anderen. Dat is geen probleem, zolang we maar begrijpen dat dit tijdelijke constructen zijn. Aan het eind van de dag zijn we allemaal mensen en zijn we allemaal begaan met dezelfde existentiële vragen over het leven, de dood, gemeenschap en geluk.”
Door: Simon Jacobs
Podcast:
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
Do you want to stay up to date about our activities? Please sign in for the English newsletter.
Aankondiging / Anouncement
Nederlands volgt Engels
“The common cold of mental illnesses” it’s called, but also “disease number one.” Depression. Almost 20% of all Dutch people deal with it at some point in their lives. Why do people in the Netherlands and other Western countries suffer so much from feelings of gloom and dispiritedness? To what degree is depression a product of an individualized and medicalized culture? And how do people deal with depression differently on the African continent? Think further about this with psychologist Jan Derksen and philosophers Pius Mosima and Angela Roothaan.
Dealing with mood swings
When Jan Derksen started his practice, patients that suffered from depression only came to him when they had reached the end phase of a clinical depression. Nowadays he treats a lot of millennials who cannot deal with mood swings. In a time in which everyone has to keep up appearances and show their best and most beautiful self on Instagram, there is little room for failure and misery. Do we problematize perfectly normal feelings of discontent because there is no place for them in a society in which individual success takes center stage?
Depression as an individual problem
In the West depression is taken as an individual problem, a disease that can be treated with a short talking cure supplemented with pills. This is based on the idea of an autonomous self. The goal of therapy is to reduce the feelings of despair that have taken hold of the individual and restore her or his autonomy. But does the increase in depression tell us something about our environment and culture too? Do we over-medicalize it?
Sick individual, sick group?
In traditions of African thought, mental illnesses are taken not so much as a sign that there is something wrong with the individual, but that there is something amiss with the group or society as a whole. What can the African view of mental illness and health tell us about the Western notion of the self and of the relation between group and individual? What world view and what concept of persons does it entail? Would a notion of health that is community-centered and not individual-centered bring comfort to a Western melancholic? And what about the other way around: are there elements in the Western take on mental health that could enrich the African tradition? What would such a cross-pollination of ideas look like?
Following the lectures Jan Derksen, Pius Mosima and Angela Roothaan will discuss matters further with philosopher and program manager Lisa Doeland.
About the speakers
Jan Derksen is a clinical psychologist. He is affiliated with Radboud University and the Free University of Brussels. Among other things, he has written Free Psychology: Out of the Grasp of the Brainmyth (Bevrijd de psychologie. Uit de greep van de hersenmythe, 2012) and A Mental Illness for Everyone? (Iedereen een psychische aandoening?, 2015).
Pius Mosima is a philosopher and affiliated with the University of Bamenda in Cameroon. He specializes in African and intercultural philosophy.
Angela Roothaan is a philosopher and works at the Free University of Amsterdam. She has written books about Spinoza, the experience of nature, spirituality and ghosts in modern culture. Most recently her research focuses on African philosophy and shamanistic ontology.
This is a program by Radboud Reflects and Filosofie Oost - West
Do you want to stay up to date about our activities? Please sign in for the English newsletter.
Nederlands
“De verkoudheid onder de psychische aandoeningen” wordt het genoemd, maar ook “volksziekte nummer 1”. Depressie, bijna 20% van de Nederlanders krijgt er ooit mee te maken. Hoe kan het dat er in Nederland en andere westerse landen zoveel geleden wordt onder neerslachtige gevoelens? In hoeverre is depressie een product van onze geïndividualiseerde en gemedicaliseerde cultuur? En hoe wordt er op het Afrikaanse continent over depressie gedacht? Denk verder met psycholoog Jan Derksen en filosofen Pius Mosima en Angela Roothaan.
Omgaan met stemmingswisselingen
Waar psycholoog Jan Derksen vroeger vooral mensen in zijn spreekkamer ontving die al in de eindfase waren aanbeland van een zware klinische depressie, ziet hij tegenwoordig veel millennials voorbijkomen die moeilijk om kunnen gaan met stemmingswisselingen. In een tijd waarin iedereen zijn mooiste zelf laat zien op Instagram en onze ik-BV draaiende moet zien te houden, is er weinig ruimte voor ongeluk en mislukking. Duiden we gevoelens van ongeluk en onvrede al snel als pathologisch omdat ze geen plek hebben in een op individueel succes gerichte samenleving?
Depressie als een individueel probleem
In het Westen wordt depressie opgevat als een individueel probleem, een ziekte die wordt behandeld met een combinatie van pillen en praten. Hieraan ligt een op autonomie gestoeld zelfbegrip ten grondslag. Het doel van de therapie is om de neerslachtige gevoelens waaraan het individu ten prooi gevallen te temperen en de autonomie te herstellen. Maar zegt het toegenomen aantal depressies niet ook iets over onze omgeving en onze cultuur? Medicaliseren we bovendien niet te veel?
Ziek individu, zieke groep?
Binnen de Afrikaanse denktraditie worden geestelijke ziekten veeleer opgevat als uiting van een ziek geheel – de groep. Wat leren hun opvattingen over geestelijke ziekte (en gezondheid) ons over ons zelfbegrip en over de verhouding individu-groep? Welk mens- en wereldbeeld gaat daarachter schuil? En kan een op gezondheid van het collectief gerichte benadering die binnen de Afrikaanse denktraditie de Westerse depressieveling soelaas bieden? En hoe zit dat omgekeerd: zijn er elementen in ons denken over geestelijke gezondheid die een verrijking kunnen zijn voor Afrikaanse tradities? Hoe zou een dergelijke kruisbestuiving eruit kunnen zien?
Na afloop van de lezingen gaan Jan Derksen, Pius Mosima en Angela Roothaan in gesprek onder leiding van programmamaker en filosoof Lisa Doeland
De voertaal is Engels.
Over de sprekers
Jan Derksen is klinisch psycholoog. Hij is verbonden aan zowel de Radboud Universiteit als de Vrije Universiteit Brussel en schreef onder meer Bevrijd de psychologie. Uit de greep van de hersenmythe (2012) en Iedereen een psychische aandoening? (2015).
Pius Mosima is filosoof en verbonden aan de universiteit van Bamenda in Kameroen. Hij is gespecialiseerd in Afrikaanse en interculturele filosofie.
Angela Roothaan is filosoof en werkt aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Ze publiceerde boeken over Spinoza, over natuurervaring, over spiritualiteit en over geesten in de moderne cultuur. De laatste jaren richt haar onderzoek zich vooral op Afrikaanse filosofie en sjamanistische ontologie.
Kom je vaker naar de lezingen van Radboud Reflects? Dan is een Radboud Reflects-abonnement misschien interessant.
Dit is een programma van Radboud Reflects in samenwerking met Uitgeverij Atlas Contact.