19|04|16 Who Owns Displaced African Objects? | Lecture by curator and anthropologist Bambi Ceuppens and philosopher Bado Ndoye
Who Owns Displaced African Objects? | Lecture by curator and anthropologist Bambi Ceuppens and philosopher Bado Ndoye | Tuesday 16 April 2019 | 20:00 – 21:30 hrs | LUX, Mariënburg 38, Nijmegen | Radboud Reflects and Center for Contemporary European Philosophy
Anouncement - It is estimated that 90% of the material cultural legacy of sub-Saharan Africa remains preserved outside of the African continent, in public and private collections. European and American museums also hold African human remains and archives. Who owns this heritage and these human remains? Should they all be returned to their countries of origin? Come and listen to anthropologist and curator Bambi Ceuppens of the Royal Museum for Central Africa in Tervuren and philosopher Bado Ndoye from University Cheikh Ante Diop in Dakar to find out their views on the restitution of displaced cultural heritage and human remains. See full announcement below.
Aankondiging - Naar schatting wordt 90% van de materiele culturele erfenis van sub-Sahara Afrika geconserveerd in publieke en private collecties buiten het Afrikaanse continent. Europese en Amerikaanse musea hebben daarnaast Afrikaanse menselijke resten en archieven in hun bezit. Van wie zijn dit culturele erfgoed en deze menselijke resten? Zou dit allemaal moeten worden teruggegeven aan de landen waar het vandaan komt? Kom en luister naar Bambi Ceuppens, antropoloog en curator van het Koninklijk Museum van Midden-Afrika in Tervuren en de filosoof Bado Ndoye en leer hoe zij aankijken tegen de teruggave van Afrikaans cultureel erfgoed en menselijke resten. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag - Kolonisatie, Dekolonisatie en het Congolese erfgoed
Op 30 juni 1960 werd Congo onafhankelijk van België. Ondanks de hernieuwde zelfstandigheid zijn de koloniale littekens voor veel Congolezen nog steeds voelbaar. De kolonisatie heeft diepe wonden achtergelaten: land werd gestolen, levens werden verwoest en veel cultureel erfgoed werd weg geroofd. Deze objecten worden nu in musea in het Westen tentoongesteld. Hoe moet er vandaag de dag worden omgaan met het Congolese erfgoed en wat zijn de richtlijnen voor restitutie? Bambi Ceuppens, antropoloog en onderzoeker bij het Africa Museum in Tervuren onderzoekt Congolese diaspora in België en vertelde over kolonisatie en dekolonisatie van het Congolese erfgoed en over onze verhouding ten opzichte van deze objecten. Bado Ndoye, filosoof aan de Cheikh Ante Diop universiteit in Dakar, verzorgde een kort commentaar. Naderhand gingen de sprekers met het publiek in gesprek onder leiding van filosoof Philippe van Haute.
Congo en België
Het Koninklijk Museum van Midden-Afrika in België werd in december 2018 heropend als Africa Museum en herbergt een grote verzameling materiële en biologische objecten uit Congo. Veel van deze objecten zijn in het koloniale tijdperk gestolen of zijn verkregen als oorlogsbuit. Ceuppens merkte op dat er zelfs menselijke overblijfselen liggen in het Koninklijk Belgisch Instituut voor natuurwetenschappen. Ze gaf aan dat de Belgische journalist Michel Bouffiaux in 2018 een artikel schreef dat er zo’n 300 menselijke schedels uit Congo zijn geroofd gedurende het Belgisch regime. Een van deze schedels was die van het Congolese opperhoofd Lusinga Iwa Ng’ombe die in 1884 vermoord werd door de Belgische officier Emile Storms. Lusinga’s schedel werd door Storms mee teruggenomen naar België en in 1930 door zijn vrouw aan het toenmalige Koninklijk Museum van Midden-Afrika geschonken. In 1964 werden alle menselijke overblijfselen van het museum overgebracht naar het Koninklijk Belgisch Instituut voor natuurwetenschappen, waar zij vandaag de dag nog steeds liggen. Volgens Ceuppens veroorzaakte het artikel van Bouffiaux veel onrust bij Belgen met een Afrikaanse afkomst. Voor het eerst werd het probleem van roofkunst en de gestolen menselijke overblijfselen op de publieke agenda gezet. In september 2018 schreven 36 activisten dan ook een brief waarin zij eisten dat de Belgische staat deze objecten en overblijfselen terug zouden sturen, zodat de slachtoffers van de kolonisatie óók met waardigheid begraven zouden kunnen worden.
Congolees erfgoed
Een ander voorbeeld dat Ceuppens gaf, was die van de Belgische fabrieksmanager en officier Alexandre Delcommune. Delcommune raakte in 1878 in conflict met een aantal leiders in de stad Boma, waarna hij de dorpen rondom de stad aanviel en in brand stak. Na afloop van zijn meedogenloze optreden stuitte Delcommune op de ‘Nkisi Nkonde.’ De ‘Nkisi Nkonde’ is een spiritueel spijkerbeeld, waarvan gezegd wordt dat er een geest in het beeld woont die magische krachten bezit. Het voorwerp is een van de bekendste machtsobjecten van de regio. Toen de Congolezen onderhandelden in de hoop om het beeld terug te krijgen, weigerde Delcommune. Uiteindelijk belandde ook dit voorwerp in het Afrika Museum. Ceuppens gaf aan dat we de ‘Nkisi Nkonde’ als uitgangspunt kunnen nemen om te bepalen hoe met het Congolese erfgoed omgegaan zou kunnen worden. Een dergelijk object als de ‘Nkisi Nkonde’ is uniek en symboliseert de Congolese cultuur, daar moeten wij voorzichtig mee omgaan. Wij zouden bijvoorbeeld het systeem van Marcel Mauss kunnen aanhouden, stelde Ceuppens voor. Mauss omschrijft een systeem van wederzijdse uitwisseling dat ervoor zorgdraagt dat personen worden gedefinieerd in termen van hun onderlinge sociale relaties. Door drie verschillende verplichtingen, namelijk geven, ontvangen en teruggeven, wordt er solidariteit en loyaliteit gecreëerd. Dit zorgt ervoor dat mensen met elkaar in verbintenis komen te staan en de dichotomie tussen het collectieve en het individuele wordt overbrugd.
Interculturele objecten
Totdat de restitutie van Congolese objecten is opgelost, zouden musea (zoals het Afrika Museum) nieuwe praktijken moeten instellen die ervoor zorgen dat de collecties niet langer worden geconstrueerd in termen van eigendomsrelaties, aldus Ceuppens. Middels deze praktijken kunnen personen van Congolese afkomst zich op een nieuwe manier verhouden tot de objecten uit het Congolese culturele erfgoed. Hierdoor kan de kennis en het begrip van de voorwerpen vergroot. Daarbij is het volgens Ceuppens belangrijk dat musea minder controle uit oefenen over de informatie, presentatie en representatie van de objecten uit andere culturen. In de korte lezing die volgde stemde filosoof Bado Ndoye hiermee in. Daarbij gaf hij aan dat ‘interculturele objecten’ een goed alternatief zouden kunnen zijn. Kunstvoorwerpen en ander erfgoed hebben immers invloed op denkers en kunstenaars over de hele wereld, stelde hij. Picasso heeft bijvoorbeeld een korte periode gehad (1906-1909), waarin hij werd geïnspireerd door Afrikaanse maskers. Dergelijke objecten kunnen derhalve van invloed zijn op de hele mensheid. We moeten ons realiseren op wat voor manier dergelijke voorwerpen betekenis kunnen hebben voor onszelf en de kunst, en nadenken over wat een goede manier is om hiermee om te gaan.
Door: Cita van den Heuvel
Podcast:
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
Aankondiging/Anouncement
Nederlands volgt Engels
It is estimated that 90% of the material cultural legacy of sub-Saharan Africa remains preserved outside of the African continent, in public and private collections. European and American museums also hold African human remains and archives. Who owns this heritage and these human remains? Should they all be returned to their countries of origin? Come and listen to anthropologist and curator Bambi Ceuppens of the Royal Museum for Central Africa in Tervuren and philosopher Bado Ndoye from University Cheikh Ante Diop in Dakar to find out their views on the restitution of displaced cultural heritage and human remains.
A Contested Colonial Past
The Royal Museum for Central Africa (AfricaMuseum) in Tervuren (Belgium) reopened its doors in 2019 after a closure of five years. It holds the largest collections from DR Congo, a former Belgian colony, in the world. They include biological and geological specimens, archeological objects, films, photographs and historical archives. Current debates on restitution focus primarily on the museum’s material cultural legacy. Bambi Ceuppens, a curator at the AfricaMuseum, will take current debates in Belgium and Congo as a starting point to raise the complexity of debates about restitution in relation to a subcontinent made up of 46 different continents and taking into account the views of activists of African descent elsewhere, who do not always see eye to eye with Africans in their country of origin. How to come to terms with the colonial past in the light of all these different perspectives?
Property
How to deal with these legacies of the colonial past in the present? The lecture will be followed by a debate between Bambi Ceuppens and philosopher Bado Ndoye, moderated by philosopher Philip Van Haute from Radboud University.
This program is in English.
About the speakers
Bambi Ceuppens is curator and senior researcher and was general scientific commissioner (human sciences) of the new permanent exhibition of the Royal Museum for Central Africa in Tervuren, Belgium.
Bado Ndoye is philosopher at the University Cheikh Ante Diop in Dakar in Senegal. He has an interest in decolonial theories.
Philippe van Haute is philosopher at Radboud University.
This program is programme of Radboud Reflects and the Center for Contemporary European Philosophy.
Do you want to stay up to date about our activities? Please sign in for the English newsletter.
Nederlands
Naar schatting wordt 90% van de materiele culturele erfenis van sub-Sahara Afrika geconserveerd in publieke en private collecties buiten het Afrikaanse continent. Europese en Amerikaanse musea hebben daarnaast Afrikaanse menselijke resten en archieven in hun bezit. Van wie zijn dit culturele erfgoed en deze menselijke resten? Zou dit allemaal moeten worden teruggegeven aan de landen waar het vandaan komt? Kom en luister naar Bambi Ceuppens, antropoloog en curator van het Koninklijk Museum van Midden-Afrika in Tervuren en de filosoof Bado Ndoye en leer hoe zij aankijken tegen de teruggave van Afrikaans cultureel erfgoed en menselijke resten.
Een omstreden koloniaal verleden
Het Koninklijk Museum van Midden-Afrika (AfricaMuseum) in Tervuren opende zijn deuren in 2019, na vijf jaar gesloten te zijn geweest. Het heeft de grootste collectie uit het Democratische Republiek Congo, een voormalige Belgische kolonie, in de wereld. De collectie omvat onder andere geologische exemplaren, archeologische objecten, films, foto’s en historische archieven. Het huidige debat over het teruggeven van deze spullen focust voornamelijk op het materiele culturele erfgoed in musea. Bambi Ceuppens zal de huidige discussies in België en Congo gebruiken als uitgangspunt voor het bespreken van de complexiteit waarmee deze discussies gepaard gaan. Hierbij wordt er rekening gehouden met de verschillende visies van Afrikaanse activisten die in Afrika wonen en die van diegene die ergens anders wonen. Hoe ga je goed om met de koloniale geschiedenis?
Eigendom
Hoe moeten we vandaag de dag omgaan met deze erfstukken uit het koloniale verleden? Na de lezing gaan Bambi Ceuppens en filosoof Bado Ndoye met elkaar in gesprek, onder leiding van filosoof Philip van Haute van de Radboud Universiteit.
De voertaal is Engels.
Over de sprekers
Bambi Ceuppens is curator en onderzoeker en was de algemene wetenschappelijke commentaris van de nieuwe permanente collectie van Het Koninklijk Museum van Midden-Afrika in Tervuren.
Bado Ndoye is filosoof aan de Cheikh Ante Diop universiteit in Dakar, Senegal.
Philip van Haute is filosoof aan de Radboud Universiteit.
Kom je vaker naar de lezingen van Radboud Reflects? Dan is een Radboud Reflects-abonnement misschien interessant.
Dit is een programma van Radboud Reflects in samenwerking met het Center for Contemporary European Philosophy.
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.