19|05|14 Ayahuasca. Een wondermiddel? | Lezingen door filosofen Govert Derix en Pieter Lemmens en psycholoog Kim van Oorsouw
Ayahuasca. Een wondermiddel? | Lezingen door filosofen Govert Derix en Pieter Lemmens en psycholoog Kim van Oorsouw | Dinsdag 14 mei 2019 | 19.30 – 21.30 uur | Collegezalencomplex, Radboud Universiteit
"Zeer goede sprekers en alle drie verschillend en interessant. Er is absoluut goed nagedacht en voorbereid voor dit programma en dat maakte het een zeer indrukwekkende en inspirerende avond." (Uit een deelnemersevaluatie.)
Aankondiging - Waarom is ayahuasca zo populair? Is deze Zuid-Amerikaanse hallucinogene drank de zoveelste partydrug, of heeft het ook een therapeutische waarde? En wat blijft er nog over van de spirituele dimensie wanneer ayahuasca-ceremonies worden gecommercialiseerd? Kom en luister naar de inzichten van psycholoog Kim van Oorsouw en van filosofen Govert Derix en Pieter Lemmens. Zie de volledige aankondigingstekst onderin.
Verslag - Ayahuasca. Een wondermiddel?
Ayahuasca is onverminderd populair. Gebruikers van deze Zuid-Amerikaanse hallucinogene drank zweren bij de spirituele ervaring van de ‘reis’ die mensen na het drinken meemaken. Daarnaast lijken wetenschappelijk studies voorzichtig aan te tonen dat het gebruik van ayahuasca kan helpen tegen onder meer stress en depressies. Filosoof Govert Derix, psycholoog Kim van Oorsouw en filosoof Pieter Lemmens presenteerden voor ruim vierhonderd geïnteresseerden hun visie op dit potentiele wondermiddel. Na het delen van hun ervaringen gingen Derix, van Oorsouw en Lemmens, onder leiding van programmamaakster Lisa Doeland, in gesprek over de spirituele, wetenschappelijke en filosofische vragen omtrent ayahuasca.
Een vitaliserend avontuur
Filosoof Govert Derix kwam in 1990 in Brazilië voor het eerst in aanraking met ayahuasca. “Ik was een cynische, atheïstische en nicotineverslaafde filosoof,” keek Derix terug, “en daar was ik in één keer van verlost.” Op basis van zijn ervaringen schreef Derix in 2004 zijn boek Ayahuasca, een kritiek van de psychedelische rede en recent de roman De sjamaan van Sevilla. “Het eerste glas was het begin van een vitaliserend avontuur dat leidde tot een ‘ja’ tegen het leven,” vertelde Derix. Het deed hem denken aan het beroemde citaat van William Shakespeare: dat er meer is tussen hemel en aarde dan wij kunnen vermoeden of dromen. “Ik had nooit verwacht dat ik dat citaat zo vaak in mijn leven zou gebruiken.”
Een drievoudige verbindende potentie
Aan de ene kant is ayahuasca eenvreemde kracht die zich lijkt te verzetten tegen wetenschappelijke verklaringen, legde Derix uit, maar aan de andere kant kan de ayahuasca-ervaring wel in banen worden geleid door sjamanistische rituelen. Ayahuasca lijkt dan ook te vragen om een nieuwe duiding van wat religie is en zou kunnen zijn. In zijn liefdesverklaring aan de ayahuasca vroeg Derix aan de plant zelf naar de betekenis van religie. Ayahuasca kenmerkt zich door een drievoudige verbindende potentie: het middel, de leer en de gemeenschap. Aan de ene kant is er de fundamenteel individuele, psychedelische ervaring, maar, zo stelt Derix, daarmee leggen we wellicht teveel de nadruk op onze Westerse individuele ervaring: “ayahuasca herstelt ook een verbinding met een domein van universele wijsheid die ook te vinden is in veel andere religies. En bovendien herstelt ze een verbinding met de gemeenschap.”
De therapeutische waarde van ayahuasca
Psychologe Kim van Oorsouw doet wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van ayahuasca op, onder meer, stress en depressie. Dit onderzoek is vrij moeilijk uit te voeren, aangezien DMT, de werkzame stof in ayahuasca, in Nederland bij wet verboden is. Toch slaagden Van Oorsouw en haar collega’s erin om een aantal wetenschappelijke studies uit te voeren. Proefpersonen kregen in deze onderzoeken driemaal een uitgebreide vragenlijst om in te vullen: eenmaal vóórdat ze ayahuasca gebruikten, eenmaal een dag erna, en nog een laatste vragenlijst een maand later. Deze studies laten een overwegend positieve invloed van ayahuasca zien. Mensen hebben zowel op de korte als de lange termijn minder last van stress en depressies, en laten hogere scores zien op het gebied van mindfulness, levenskwaliteit (alleen op de korte termijn) en creativiteit. Wel laten de studies zien dat de ervaring zelf kan leiden tot angst. Van Oorsouw raadt dan ook iedereen af om zonder begeleiding ayahuasca te gebruiken. Maar, onder goede begeleiding en voor de juiste personen zou het gebruik van ayahuasca dus wel een therapeutische waarde kunnen hebben.
Een onvermoed transportmiddel
Als laatste nam filosoof Pieter Lemmens het op zich om de filosofische dimensie van de ayahuasca te belichten. Ook Lemmens vertrok vanuit de eigen ervaring. “Ik had het viscerale gevoel aanwezig te zijn bij de oorsprong der dingen, het mysterium tremendum et fascinans, de confrontatie met het heilige of lumineuze.” Maar hoe kunnen we deze ervaring filosofisch duiden? “De meest gangbare interpretatie is dat het gaat om hallucinaties, veroorzaakt door chemische reacties in het brein,” legde Lemmens uit. “Maar om te denken dat dit de ervaring verklaard, is hetzelfde als te zeggen dat de hormonale uitleg de volledige menselijke erotiek blootlegt.” Ten tweede zou het kunnen dat ayahuasca ons toegang verschaft tot ons eigen onbewuste, maar ook dat zou volgens Lemmens hooguit een deel van de ervaring verklaren. “Een laatste mogelijkheid is dat ayahuasca ons daadwerkelijk in contact brengt met een andere realiteit,” besloot Lemmens. “In dat geval zou ayahuasca inderdaad een wondermiddel zijn, een onvermoed transportmiddel naar een andere wereld en daarmee ook een uitnodiging om kennis te maken met een volledig andere manier van in de wereld zijn.”
Door: Simon Jacobs
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.
Podcast:
Aankondiging
Waarom is ayahuasca zo populair? Is deze Zuid-Amerikaanse hallucinogene drank de zoveelste partydrug, of heeft het ook een therapeutische waarde? En wat blijft er nog over van de spirituele dimensie wanneer ayahuasca-ceremonies worden gecommercialiseerd? Kom en luister naar de inzichten van psycholoog Kim van Oorsouw en van filosofen Govert Derix en Pieter Lemmens.
Psychoactieve drug
Ayahuasca komt oorspronkelijk uit het Amazonegebied en wordt daar tot op heden nog veel gebruikt. Deze tripthee drink je niet in je eentje thuis, maar wordt samen gedronken in een door een sjamaan geleide ceremonie. Het gebruik van ayahuasca is sinds begin 2018 officieel verboden in Nederland vanwege de werkzame stof DMT. Deze stond al op de lijst met harddrugs, maar het gebruik ervan werd als religieus ritueel gedoogd. Toch is ayahuasca onverminderd populair.
Ayahuascatoerisme
Steeds meer mensen laten tijdens een weekendje trippen een frisse wind door hun geest waaien, maar ligt de nadruk niet te veel op de medicinale werking? Wat blijft er over van de werkzaamheid van het middel als we de oorspronkelijke religieuze en spirituele context weglaten? Verpesten de commercialisering en het ayahuascatoerisme een eeuwenoud ritueel, of valt dat reuze mee en schiet het ritueel hier succesvol wortel? Filosoof Govert Derix staat stil bij de religieuze kant van de zaak.
Doors of perception
Het gebruik van ayahuasca wordt vaak omschreven als een spirituele of innerlijke reis. Het prikkelt de zintuigen en leidt tot allerlei nieuwe inzichten en ervaringen. Filosoof Pieter Lemmens onderzoekt de filosofische dimensies van ayahuasca-sjamanisme en vraagt zich af of ayahuasca inderdaad de spreekwoordelijke doors of perception opent en daarmee andere vormen van kennis mogelijk maakt.
Een wondermiddel?
Veel ayahuasca-gebruikers kennen het middel een therapeutische waarde toe. Met een weekendje trippen zou de opgehoopte psychische rommel van jaren worden opgeruimd. Zuivert ayahuasca de gebruiker inderdaad in één klap van allemaal geestelijke troep, die anders om jaren therapie zouden vragen? Psycholoog Kim van Oorsouw vertelt over haar onderzoek naar het gebruik van ayahuasca tegen onder meer stress en depressies.
Na afloop van de lezingen gaan Govert Derix, Pieter Lemmens en Kim van Oorsouw in gesprek onder leiding van filosoof en programmamaker Lisa Doeland.
Over de sprekers
Pieter Lemmens is als universitair docent verbonden aan het Institute for Science in Society van de Radboud Universiteit en werkt aan een boek over filosofie en psychedelica, waarin hij de “logos van de psychedelica” onderzoekt.
Kim van Oorsouw is universitair docent Forensische Psychologie aan Maastricht University. Ze gaf bij de Universiteit van Nederland een lezing over ayahuasca.
Govert Derix is filosoof en schrijver. In 2004 publiceerde hij Ayahuasca, een kritiek van de psychedelische rede. In 2015 verscheen de roman De sjamaan van Sevilla deels gebaseerd op eigen ervaringen in de Amazone.
Kom je vaker naar de lezingen van Radboud Reflects? Dan is een Radboud Reflects-abonnement misschien interessant.
Wil je op de hoogte blijven van onze activiteiten? Schrijf je dan in voor de tweewekelijkse nieuwsbrief.